قلم از همدان- وضعیت توپوگرافی و شرایط آب‌وهوایی مناسب، وجود شبکه هیدروگرافی گسترده و قوی با انشعابات مثبت، حجم آبگذر قابل توجه در پیوند با منابع خاک غنی، توان اکولوژیک تقویت‌کننده رویش‌های علفی و غیره، شهرستان ملایر را از دیرباز با کشت و زرع و دامپروری و باغداری پیوند زده است. از همین منظر نظام سکونتگاهی شهری و روستایی شهرستان منبعث از این ویژگی‌ها شکل گرفته و تکوین یافته است.
شهر ملایر در مسیر ارتباط استان مرکزی و دیگر استان‌های هم‌پیوند با آن، با کرمانشاه و از سوی دیگر در مسیر ارتباط شمال- جنوب از همدان به استان لرستان است.
در مطالعات برنامه آمایش استان همدان ۱۳۸۶-۹۰ و همچنین مطالعات بازنگری آمایش سال ۱۳۹۵ در نظام تقسیم کار استانی در حوزه‌های کشاورزی و صنایع تبدیلی برای شهرستان ملایر به موضوع خدمات صنایع کشاورزی و کشاورزی صنعتی، صنایع تبدیلی باغی و تقویت ایستگاه‌های انگورخشک‌کنی اشاره شده است.
شهرستان ملایر دارای موقعیت ممتاز جغرافیایی و برخورداری از شبکه راه‌های مناسب اصلی و فرعی و دومین شهرستان استان به‌لحاظ جمعیتی در همدان است.
یکی از مهم‌ترین ظرفیت‌های مهم شهرستان ملایر در حوزه کشاورزی است که در تولید انواع محصولات کشاورزی به ویژه انگور جایگاه برتر استان را به خود اختصاص داده، آلبالو و گیلاس ملایر نیز یکی از مهم‌ترین محصولات کشاورزی و باغی این شهرستان است.
شهرستان ملایر در تولید آلبالو و گیلاس رتبه برتر استان را به خود اختصاص داده است. تولید این محصول علاوه‌بر تأمین نیاز همدان، به سایر استان‌های کشور نیز صادر می‌شود. علاوه‌بر تازه‌خوری این محصول تولید انواع کمپوت، لواشک، مربا و شربت آلبالو و گیلاس ازجمله مشتقات آن است؛ به‌نوعی که تابستان سال جاری مدیر جهاد کشاورزی شهرستان ملایر از آغاز برداشت آلبالو و گیلاس از باغات ملایر از ابتدای تیرماه خبر داد و گفت: سالانه بیش از سه هزار و ۶۰۰ تُن آلبالو برداشت می‌شود.
علی‌مروت امیری با اشاره به اینکه ۶۶۶ هکتار از اراضی شهرستان ملایر زیر کشت آلبالو رفته است، اظهار کرد: از این میزان ۵۶۷ هکتار بارور و ۹۹ هکتار غیر بارور است.
وی با بیان اینکه برداشت آلبالو از اواسط تیرماه شروع می‌شود و تا پایان مردادماه ادامه دارد، عنوان کرد: هرسال حدود پنج تا ۱۰ درصد به سطح زیر کشت مزارع آلبالو در شهرستان ملایر اضافه می‌شود که درصد رشد آن بستگی به شرایط بازار و نرخ قیمت محصول دارد.
امیری میزان برداشت آلبالو در شهرستان ملایر از هر هکتار را حدود چهار تُن دانست و افزود: امسال با توجه به سرمازدگی حدود ۱۰ تا ۲۰ درصد باغات آلبالو شهرستان دچار خسارت شد.
مدیر جهاد کشاورزی شهرستان ملایر با بیان اینکه ملایر رتبه نخست تولید آلبالو در استان را دارد، تصریح کرد: بیشترین مصرف آلبالو برای تهیه شربت، ترشی، لواشک و آلبالو خشک بوده و با توجه به کیفیت بالای آلبالوی این شهرستان، مصرف تازه‌خوری آن بیشتر در بازار تهران به فروش می‌رسد.
وی با بیان آنکه بیشترین میزان تولید آلبالو در بخش زند این شهرستان است، گفت: کمازان، کَساوند، گوشه کساوند، میشن، سیاه چغا، پیروز، احمدیه و زنگنه از روستاهای این بخش هستند که بیشترین تولید آلبالو را دارند.
در این راستا بر آن شدیم تا به وضعیت باغ‌داران روستای کَساوند بپردازیم و پای صحبت‌های آن‌ها بنشینیم که در ادامه متن گفت‌وگو با سیدعباس حسینی، دهیار روستای زنگنه سفلی در دهستان کمازان علیا که یکی از باغ‌داران این روستا نیز محسوب می‌شود و محمدحسن محمودی، یکی از باغ‌داران آلبالو در این روستا را می‌خوانید:
کشت آلبالو در این منطقه قدمتی ۳۰۰ ساله دارد
دهیار روستای زنگنه سفلی در دهستان کمازان علیا در گفت‌وگو با قلم با بیان اینکه در روستای ما تقریباً ۶۰ تا ۷۰ درصد باغ‌ها محصول آلبالو دارند، مطرح کرد: کشت آلبالو در این منطقه قدمتی ۳۰۰ ساله دارد و طی ۲۰ تا ۳۰ سال اخیر به سبب مناسب بودن قیمت فروش آن شاهد سوق بیشتر باغ‌داران به سمت کشت این محصول هستیم.
سیدعباس حسینی با بیان این موضوع، ابراز کرد: مقداری از آلبالوهای برداشت‌شده ما برای فروش جذب بازار ملایر می‌شود و بخش‌های دیگر آن یک‌سری وارد کارخانه کنستانتره در ساوه و کارخانه‌های شهد ارومیه، چین‌چین مشهد و کارخانه‌ای در سقز استان کردستان می‌شود.
وی با تصریح بر اینکه واسطه‌ها آلبالوهایمان را خریداری می‌کنند و از آنجا که کارخانه‌ای در استان همدان برای تبدیل آن‌ها نداریم در مقادیر ۱۰۰ تُن و ۲۰۰ تُن آن‌ها را به دیگر استان‌ها می‌فرستند، ادامه داد: قسمتی از این آلبالوها نیز توسط افراد کاسب وارد بازار تره‌بار تهران، کرج، قم، شیراز، بروجرد و نهاوند می‌شود.
حسینی خاطرنشان کرد: سال گذشته آلبالوها کیلویی ۱۰ هزار تومان از باغ‌داران خریداری شد و در تره‌بار تهران با کیلویی ۱۲ تا ۱۳ هزار تومان به فروش رسید؛ بدین‌سان با توجه به هزینه‌های حمل‌ونقل این روند برای فروش به‌صرفه نیست.
این باغ‌دار ملایری با بیان آنکه شرکت سحر همدان دو سال است که سالانه ۷۰۰ تا ۸۰۰ تُن آلبالو از باغ‌داران ما خریداری می‌کند، اظهار کرد: این خرید آلبالوها به‌صورت پیش‌خریدی نیست و بسته به نیاز این شرکت انجام می‌شود.
دهیار روستای زنگنه سفلی در پایان افزود: قیمت مدنظر برای خرید این محصول تابع قیمت میدان بار است و براساس آن اعلام می‌شود و باغ‌داران آلبالوهای باغ خود را برای فروش عرضه می‌کنند.
آلبالوهای ملایر و مسیری که برای فروش طی می‌کنند
در ادامه یکی از باغ‌داران روستای زنگنه سفلی در گفت‌وگو با قلم ضمن بیان اینکه ۳۰ سالی می‌شود که باغ‌دار است، مطرح کرد: ازجمله مشکلاتی که با آن روبه‌رو هستیم، می‌توان به مشکلاتمان برای فروش آلبالو اشاره کرد.
محمدحسن محمودی در تشریح این موضوع عنوان کرد: سالانه حدود ۴۰۰ تُن آلبالو به میدان بار تهران می‌فرستیم، اما دراین‌بین برگشتی داریم؛ به‌نوعی که آلبالوهایی که خشک شده یا له شده‌اند، بازمی‌گردند.
وی در این راستا خاطرنشان کرد: علت آن از یک‌سو مشکلات در برداشت محصول است، چراکه هنوز آلبالوها به روش سنتی و با چوب و تکان دادن درختان برداشت می‌شوند و این موجب آسیب دیدن محصول می‌شود و از سویی چوب‌های انتهای محصول کنده شده و ماندگاری این محصول را کاهش می‌دهد.
محمودی به وضعیت نامناسب حمل‌ونقل نیز اشاره کرد و گفت: از جهتی دیگر آلبالوها در فرآیند ارسال و حمل‌ونقل دچار مشکل و آسیب و این موضوع باعث می‌شود که آلبالوهایمان به‌خوبی به فروش نرود.
این باغ‌دار ملایری با اشاره به این موضوع، یادآور شد: چندسال پیش آلبالوهایمان را به مشهد می‌فرستادیم و چندسالی است که شرکت سحر همدان نیز از محصولاتمان خریداری می‌کند، اما موضوعی که دراین‌بین مطرح است، آنکه شرکت سحر به‌صورت قراردادی و پیش‌فروش محصولاتمان را خریداری نمی‌کند و در زمان‌هایی که آلبالو نیاز داشته باشد، خریداری می‌کند.
محمودی با تأکید بر اینکه نیاز است تا در زمینه ایجاد صنایع تبدیلی و تکمیلی برای محصولات باغیمان قدمی برداشته شود، خاطرنشان کرد: با همکاری جهاد کشاورزی بر آن هستیم تا در زمینه جذب سرمایه‌گذار برای احداث واحدی درخصوص صنایع تبدیلی سیب، انگور و آلبالو در روستای پیروز قدم‌هایی را برداریم.
درحالی که روستاهای بسیاری در شهرستان ملایر در زمینه تولید آلبالو با قدمتی بسیار فعال هستند، اما همچنان شاهد نبود بسته‌بندی مناسب و بازارپسند برای این محصول و خلأ وجود واحدهای فرآوری و صنایع تبدیلی در این عرصه هستیم.
این درحالی است که در سند راهبردی و عملیاتی سهساله استان همدان جذب سرمایه‌گذار بخش خصوصی متناسب با توانمندی‌های شهرستان ملایر، توسعه و ایجاد صنایع تبدیلی و تکمیلی و زنجیره ارزش تولید و توجه به بسته‌بندی محصولات کشاورزی با اولویت صادرات، امکان دائمی کردن جشنواره‌های انگور، مبل و منبت، آلبالو و اقداماتی دیگر جزء اقدامات اولویت‌دار و محرک توسعه شهرستان ملایر مطرح شده است.
بدین‌سان حال که پای صحبت‌های باغ‌داران در این عرصه نشستیم، می‌توانیم بار دیگر بی‌توجهی به فرآوری و صنایع تبدیلی و تکمیلی بخش کشاورزی را در کنار نبودن حتی یک بسته‌بندی و برداشت مدرن و مناسب فریاد بزنیم و از مسئولین مربوطه بخواهیم که فکری برای چنین محصولی داشته باشند تا نه‌تنها دستان باغ‌داران در این عرصه خالی نماند، بلکه با ورود به عرصه صنایع تبدیلی و تکمیلی مسیر را برای بازارپسند کردن این محصول، ماندگاری آن، فرآوری، اشتغال‌زایی، ارزآوری و حتی صادرات آن و گردشگری کشاورزی مهیا کرد. موضوعی که در سال جهش تولید، گویی مغفول مانده و همچنان به دنبال افزایش کمی میزان تولید هستیم و با پیشروی سنتی در برداشت محصول، بسته‌بندی و حتی فرآوری بازارهای فروش را از دست می‌دهیم و دستان باغ‌داران در شهر باغ‌های آلبالو خالی مانده است و آلبالوهای قرمز ملایر در مسیر بازار فروش به سبب نبود بسته‌بندی، فرآوری، صنایع تبدیلی و حتی نبود نام و نشانی از ملایر بر آن‌ها در بازارهای دیگر استان‌ها با قیمتی معمولی به فروش می‌رسد و گاه در مسیر فروش از بین می‌رود؛ بدین‌سان امید است تا موضوع فرآوری و صنایع تبدیلی برای یک بار هم که شده برای این محصول ارزشمند حل شود تا بتوان با مشتقات آن نیز وارد بازار و عرصه کارآفرینی و اشتغال‌زایی شد.
