حدود ساعت ۱۱ و ۳۰ دقیقه روز دوشنبه ۱۷ تیرماه سال ۱۳۹۸ زمین در استان خوزستان لرزید، از هر شهری احساس کردن لرزه‌های وحشتناک زمین گزارش می‌شد، همه از خانه‌ها بیرون آمدند، کانون زمین لرزه معلوم نبود، ولی شهروندان از اهواز، دزفول، شوشتر و سایر شهرستان‌ها و حتی در استان‌های لرستان، اصفهان و شهرهای شهرکرد، ایلام، همدان، شیراز، یاسوج و کرمانشاه لرزش زمین را حس کرده بودند، چراغ ها و تابلو‌ها با تکان دادن نشان می‌دانند که آنها هم این حادثه را درک کرده اند.
پس از دقایقی موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران کانون زمین لرزه را مسجد سلیمان، شهر اولین‌ها اعلام کرد، نیرو‌های امدادی و مسئولان سراسیمه از شهرهای همجوار خود را به محل حادثه رساندند، قدرت زلزله ۵.۷ ریشتر اعلام شده بود، گویی زمین همه خشم خود را به نمایش گذاشت.
مادری در حالی که لباسهایش خاکی شده بود، به سر می‌زد و ناله می‌کرد، به پهنای صورت اشک می‌ریخت، سراسیمه به دنبال فرزندش می‌گشت، گویا زیر آوار مانده بود، خودروهای پارک شده در خیابان‌ها زیر تکه‌های آجر و سنگ مدفون شده بودند، سرخ پوشان هلال احمر و سگ‌های زنده یاب هم وارد میدان امدادرسانی شدند.
پارک‌ها و فضای باز تنها جای امنی بود که مسجدسلیمانی‌ها می‌توانستند در گرمای سوزان و طاقت فرسای خوزستان از جان خود محافظت کنند، هر کسی به سهم خود تلاش می‌کرد آواربرداری با سرعت بیشتری انجام شود، شدت زلزله به حدی بود که بسیاری از خانه‌ها تخریب شدند و بسیاری هم خسارت زیادی دیدند، خرده‌های شیشه و تکه‌های مصالح ساختمانی در همه خیابان‌ها و کوچه و پس کوچه‌ها دیده می‌شد.
از بافت فرسوده شهر اولین‌ها و زادگاه نفت نگویم بهتر است، گویی زمین کینه‌ای دیرینه با اهالی مناطق محروم داشت که اینگونه به آنها سیلی زد، برق قطع شده و صدای آژیر‌های خودروهای آتش نشانی و اورژانس ۱۱۵ و صدای فریاد و امدادخواهی مردم شهر را فراگرفته بود، ناگفته نماند که یک از اهالی مسجد سلیمان از شدت وحشت و بر اثر سکته قلبی جان خود را از دست داد، تلفن‌های همراه هم در دسترس نبودند و کسی نمی‌توانست جویای حال اقوام و آشنایان شود، ریزش کوه و مسدود شدن محور‌های مواصلاتی هم قوز بالای قوز ماجرا بود.
پاساژ‌ها و واحدهای تجاری هم از شلاق‌های زلزله در امان نمانده بودند، آجر‌ها و سنگ‌ها را کنار می‌زدند تا بتوانند سرمایه خود را از زیر آوار بیرون بیاورند، سرمایه‌ای که سال‌ها برای جمع آوری آن شب و روز سختی کشیده بودند، حالا طی چند ثانیه، همه سرمایه از بین رفت، باید از صفر شروع می‌کردند، ولی باز هم شکر می‌کردند که اعضای خانواده را در این اتفاق مهیب از دست نداده بودند.
براساس اعلام مدیرعامل شرکت بهره‌برداری نفت و گاز مسجدسلیمان، این زلزله ویرانگر حریف واحدهای عملیاتی و تاسیسات نفت و گاز این شرکت نشده بود و دست خالی از آنجا رفت و فعالیت‌های عملیاتی بدون وقفه ادامه داشت، تیم‌های ارزیاب و تیمی از بنیاد مسکن بلافاصله پس از وقوع حادثه در محل حضور پیدا کرد تا میزان خسارت را تعیین کنند، البته ۲ بخش از بیمارستان نفت در مسجد سلیمان دچار ریزش شد و نسبت به تخلیه آن اقدام کردند.
تعداد مصدومان لحظه به لحظه در حال افزایش بود، مردم در پارک‌ها سرگردان بودند، چادر‌های هلال احمر یکی پس از دیگری علم می‌شدند تا خانواده‌ها از گرمای سوزان به درون چادر‌ها پناه ببرند، البته باید شب را هم در چادر‌ها سپری می‌کردند، چون هر لحظه امکان وقوع پس لرزه ها با شدت‌های مختلف وجود داشت، مدرسه و مساجد و خانه‌های روستایی هم از خسارت‌های این زلزله در امان نمانده بودند.
اما در میان این همه غم و آه و ناله و خسارت، صدای گریه نوزاد دختر از بیمارستان ۲۲ بهمن مسجدسلیمان بلند شد، گویی تولد او می‌خواست به همه ثابت کند که زندگی جاری است و ادامه دارد، حتی اگر حوادثی مثل سیل و زلزله و… به وقوع بپیوندند.
اکنون ۲ سال از آن حادثه تلخ و با ویرانی‌هایی که برجا گذاشته بود می‌گذرد، مسئولان خوزستان و مسجد سلیمان قول داده بودند که برای خانواده‌های خسارت دیده و زلزله زده پناهگاهی امن بسازند تا دیگر از حوادث هراسی نداشته باشند.
امید بن عباس مدیرکل وقت مدیریت بحران استان خوزستان در تیرماه ۱۳۹۹ خبر از پیشرفت ۸۰ درصدی بازسازی و تعمیرات منازل آسیب دیده داده بود.
غلامرضا شریعتی استاندار وقت خوزستان نیز در آبان ۹۹ در نشست بررسی مشکلات منازل خسارت دیده از زلزله مسجدسلیمان با اشاره به بازسازی یک هزار و ۵۰۰ واحد خسارت دیده از زلزله و ساخت ۱۰ هزار واحدی به منظور جابجایی منازل بافت فرسوده گفته بود: همانطور که در سیل با سرعت خوبی کار بازسازی و نوسازی منازل انجام شد، لازم است جابجایی منازل واقع در بافت فرسوده مسجد سلیمان نیز با سرعت بیشتری انجام شود.
او افزود: تاکنون روند عملیات بازسازی خوب پیش رفته است هر چند کاستی‌ها و نواقصی وجود دارد، اما نیازمند جدیت و سرعت بخشی کار‌ها از سوی دستگاه‌های متولی است.
شریعتی اظهار داشت: دستگاه‌های اجرایی از جمله آب و فاضلاب، برق، گاز باید پای کار باشند و برآورد خود را از میزان هزینه لازم اعلام کنند تا اعتبار آن از محل ماده ۱۰ و ۱۲ تامین شود.
استقرار مناطق پرجمعیت مسجدسلیمان در محدوده نشت نفت و گاز
فاضل عبیات معاونت امور عمرانی استانداری خوزستان در همین رابطه در اردیبهشت ۱۴۰۰ گفت: با توجه به وقوع زلزله در تیرماه سال ۹۸ در مسجدسلیمان، دستورالعملی مبنی بر احداث یک هزار و ۵۰۰ واحد مسکونی مصوب شد، اما برخی از مناطق پرجمعیت در محدوده نشت نفت و گاز قرار دارند، ضمن اینکه برخی دیگر از منازل در مناطق دارای بافت فرسوده و ناکارآمد قرار گرفته اند.
۶۵ درصد مناطق در بافت فرسوده قرار دارند
عبیات در همان زمان بیان داشت: علاوه بر واحدهای احداثی، ۷ هزار و ۵۰۰ واحد نیز براساس نظر کارشناسان نیاز به تعمیر و بهسازی داشتند که عملیات بهسازی آنها به پایان رسیده و بهره برداری از آنها انجام شده است، اما این شهرستان از نظر بافت فرسوده شرایط ویژه‌ای دارد و درصد زیادی از مناطق آن در محدوده ناکارآمد قرار دارند، به گونه‌ای که براساس مطالعات انجام شده در زمینه بازآفرینی این شهر، حدود ۶۵ درصد آن جزو بافت ناکارآمد است، البته به اقدامات انجام شده در مناطق زلزله زده و آلوده به نشت نفت و گاز شاهد کاهش میزان بافت فرسوده هستیم.
خداحافظی مسجدسلیمان با مناطق آلوده به نفت و گاز و بافت فرسوده
این مقام مسئول با بیان اینکه علاوه بر موارد مذکور، احداث ۱۰ هزار واحد مسکونی در این شهرستان در دستور کار است، ادامه داد: با مشکل تامین زمین مواجه هستیم و بخشی از زمین مورد نیاز تامین شده و حدود ۴۹۵ واحد که بیشتر مربوط به مناطق آلوده به نفت و گاز هستند، تکمیل شده اند و احداث و تکمیل ۵۰۰ واحد باقیمانده نیز پس از تکمیل پرونده و طی کردن مراحل اداری صورت می‌گیرد.
گرانیها، سنگ پیش پای پروژه احداث مسکن در مسجدسلیمان
مسعود انصاریان مدیرکل بنیاد مسکن انقلاب اسلامی خوزستان نیز در خرداد ۱۴۰۰ گفته است: ۷ هزار و ۵۰۰ واحد زلزله زده در مسجد سلیمان نیاز به تعمیر و بهسازی داشتند که با همت و تلاش همگانی به پایان رسیده است، ضمن اینکه از مجموع یک هزار و ۵۲۰ واحد احداثی، ۹۰۰ واحد آن در مراحل پایانی قرار دارند و حدود ۶۲۰ واحد باقیمانده با پیشرفت فیزیکی ۶۰ درصد در حال انجام است.
او افزایش قیمت‌ها و گرانی مصالح ساختمانی طی سال ۱۳۹۹ را عامل ایجاد مشکلاتی بر سر راه پیشرفت ساخت و ساز‌ها عنوان کرد و افزود: با پیگیری‌های انجام شده موفق شدیم مبلغی را از محل طرح محرومین به صورت بلاعوض دریافت کنیم و در اختیار این واحدها قرار خواهیم داد تا متقاضیان و آسیب دیدگان از زلزله بتوانند منازل خود را تکمیل کنند و پرونده آن بسته شود.
رییس بنیاد مسکن انقلاب اسلامی نیز در شهریور ۱۴۰۰ گفته است: بافت های فرسوده و خطر آفرین شهر مسجدسلیمان با مشارکت بنیاد مسکن و با محوریت مردم در مدت چهار سال بهسازی و نوسازی می شوند.
رییس بنیاد مسکن انقلاب اسلامی در شهریور ماه ۱۴۰۰ از پیشرفت ۹۲درصدی مجموعه ۴۹۵ واحدی مسجدسلیمان که با مشارکت وزارت نفت در حال بازسازی و نوسازی است خبر داد.
وی گفت: این واحدها طی یک ماه آینده به بهره برداری خواهد رسید و تحویل مردم خواهد شد.
حال ۲ سال از روز‌های سخت و غریبانه در زادگاه نفت می‌گذرد، سرمایی که استخوان سوز است و گرمایی که حداقل ۸ ماه در استان خوزستان جولان می‌دهد و شلاق بر تن خسته مردمان صبور و مظلوم می زند، شاید هنوز هم شب‌ها در خواب کابوس زلزله می‌بینند، شاید بعد از گذشت این مدت خواب راحت را تجربه نکرده اند، داشتن خانه‌ای ایمن شاید تنها آرزو و توقع مردمان اصیل و نجیب ساکن شهر اولین‌ها باشد، جایی که از گوشه گوشه اش نفت فوران می‌کند و بوی گاز استشمام می‌شود، اگر امکانات این شهر با نامش همخوان شود، شاید کوله بار‌هایی که برای مهاجرت و زندگی در شهر با امکانات قابل قبول بسته شده اند، باز شوند و لبخندی با رنگ رضایت بر چهره مسجدسلیمانی‌ها نقش ببندد.
مناطقی همچون کلگه، پشت برج، نفتون، نمره هشت، بی بیان و … هنوز با مشکلات جابجایی بافت فرسوده دست و پنجه نرم می‌کنند و اهالی این محلات از عدم رسیدگی به پرونده های خود شاکی اند.
برخی از آنها از تبدیل شدن منازل تخریب شده به مأمن معتادان می‌گویند و برخی نیز از نبود نظارت بر جابجایی تمامی منازل در برخی محلات گله مندند و می‌گویند که تمامی همسایه ها به منازلی که به آنها واگذار شده نقل مکان کرده و مابقی در محلات دیگری اجاره نشینند یا به شهرهای دیگری مهاجرت کرده اند و از اینکه منازل تخریبی پاتوقی برای معتادان و خلافکاران شاکی اند.
حال باید دید که برای مسئولین استان برای حل مشکلات مناطق آسیب دیده در زلزله و بافت فرسوده ای که مانند زخمی چرکین بر تن مسجد سلیمان نقش بسته است چه تدابیری اندیشیده اند.
