طبق آخرین آمارها، استان کردستان با تولید سالانه نزدیک به ۴۰ هزار تن توت‌فرنگی به قطب نخست این محصول در کشور تبدیل‌شده و به سبب تنوع اقلیمی استان کردستان باعث شده است که این استان ازلحاظ تولید و سطح زیر کشت رتبه نخست کشور را به خود اختصاص دهد.
تولید توت‌فرنگی ازجمله محصولات کشاورزی است که؛ علاوه‌بر ایجاد درآمد و اشتغال و دارا بودن ارزش غذایی، زیانی به منابع اصلی تجدید‌ناپذیر وارد نمی‌کند و بدون مصرف هرگونه سم و با حداقل مصرف کودهای شیمیایی تولید می‌شود و از این لحاظ بسیار حائز اهمیت است. از سویی دغدغه اشتغال در استان مرزی کردستان همواره وجود داشته که به یمن ایجاد کارخانه‌ها می‌توان شاهد اشتغال پایدار در این دیار بود.
سال گذشته بود که سرپرست معاونت بهبود تولیدات گیاهی جهاد کشاورزی کردستان با اشاره به اینکه کردستان با تولید بیش از ۵۰ هزار تن توت‌فرنگی در سال، رتبه نخست کشور را به خود اختصاص داده است، اظهار کرد: ۸۰ درصد از توت‌فرنگی کشور در کردستان تولید می‌شود و در تمام کشور توت‌فرنگی را با نام کردستان می‌شناسند.
محمدصالح احمدی گفت: پیش‌بینی می‌شود امسال ۵۰ هزار تن توت‌فرنگی از سه هزار و ۴۰۰ هکتار از اراضی استان برداشت شود.
وی افزود: عمده توت‌فرنگی کردستان مربوط به شهرستان سنندج با ۶۳ درصد سطح زیرکشت و ۵۵ درصد از کل تولید استان است و شهرستان‌های کامیاران، مریوان و سروآباد هم به ترتیب در جایگاه‌های بعدی تولید این محصول قرار دارند.
سرپرست معاونت بهبود تولیدات گیاهی جهاد کشاورزی کردستان ادامه داد: در حال حاضر ۱۳ هزار خانوار با ۱۷ هزار نفر بهره‌بردار در زمینه تولید طلای سرخ در این استان فعالیت می‌کنند و به‌صورت خانوادگی با تولید این محصول برای خود و دیگران اشتغال ایجاد می‌کنند.
حال با این تفاسیر، برآن شدیم تا پای صحبت‌های چند گلخانه‌دار کردستانی و فعال در این عرصه؛ هوشنگ زندی، فریبرز مومن‌پور و مرتضی قاسمی بنشینیم و وضعیت تولید، فروش و صادرات محصولات آن‌ها را در عرصه توت‌فرنگی جویا شویم اما صحبت‌ها، حاکی از موضوع دیگری داشت:
کشت توت‌فرنگی را به فلفل تغییر داده‌ام
هوشنگ زندی در گفت‌و‌گو با قلم با بیان اینکه برای سال جاری کشت توت‌فرنگی را به فلفل برگردانده‌ایم، اظهار کرد: چهار سال کشت توت‌فرنگی داشتیم و برای سال جاری، یک ماهی می‌شود که تصمیم گرفته‌ایم کشت توت‌فرنگی را کنار گذاشته و کشت فلفل را ادامه دهیم.
وی که گلخانه‌ای در روستای چناره شهرستان سنندج دارد، با بیان اینکه در فروش محصول توت‌فرنگی مشکلی نداشتم، اظهار کرد: توت‌فرنگی‌های تولیدی‌مان را در میدان‌بار سنندج به فروش می‌رساندیم.
این گلخانه‌دار سنندجی ادامه داد: تعداد بوته‌های توت‌فرنگی‌مان کاهش یافته بود و به‌نوعی می‌توان گفت که زمینمان خسته بود، بدین ترتیب تصمیم گرفتیم تا به سمت کشت فلفل سوق پیدا کنیم.
بذر ارزان فلفل و بازار فروش مناسب آن، علت سوق به سمت تولید این محصول شد
مدیر این گلخانه در گفت‌و‌گو با سرویس کشاورزی قلم با بیان اینکه کشت فلفل را در کنار کشت خیار و دیگر صیفی‌جات در پیش گرفته‌ایم، اظهار کرد: ۲۰ سال است که در عرصه گلخانه‌داری فعال هستم و هم‌اکنون، گلخانه‌مان در روستای باباریز شهرستان سنندج فعال است.
فریبرز مومن‌پور با بیان اینکه فلفل‌های تولیدی‌مان را به‌واسطه در میدان‌بار می‌دهیم یا به استان کرمانشاه می‌فرستیم، عنوان کرد: اگر بازار مناسب باشد، خودمان به‌صورت مستقیم، محصولاتمان را به کرمانشاه می‌فرستیم.
وی در ادامه با تصریح بر اینکه تاکنون فلفل‌هایمان را صادر نکرده‌ایم، در پاسخ به اینکه چرا کشت فلفل را انتخاب کردید و وارد عرصه تولید دیگر صیفی‌جات یا توت‌فرنگی نشده‌اید؟ اظهار کرد: بذر مورد نیاز برای کشت فلفل، قیمت مناسب‌تری دارد و بازار فروش این محصول نیز مناسب است.
این گلخانه‌دار ادامه داد: بذر فلفل رقمی بالغ‌بر ۳۰۰ هزار تومان است، درحالی‌که بذر خیار حداقل نیازمند پنج تا ۶ میلیون تومان هزینه می‌برد، از سویی دردسر تولید خیار هم زیاد است.
مومن‌پور با بیان اینکه بازار فروش فلفل خوب است، اظهار کرد: سود این محصول نسبت به توت‌فرنگی کمتر است اما دردسر تولیدش نیز کمتر و بازار فروش خوبی هم دارد.
وی با اشاره به اینکه فلفل‌های تولیدی‌مان در کرمانشاه بسته‌بندی و به فروش می‌رسد، اظهار کرد: در شهرستان سنندج واحدی برای سورت و بسته‌بندی و صنایع تبدیلی فلفل وجود ندارد و مجبور هستیم که محصولاتمان را به استان کرمانشاه بفرستیم.
هزینه مواد اولیه در کشت توت‌فرنگی بالا رفته است
یکی دیگر از فعالان سنندجی در عرصه گلخانه‌داری با بیان اینکه ۲۰ سالی می‌شود که در عرصه گلخانه و فعالیت‌های پیرامون آن فعالیت دارد، گفت: هم‌اکنون در مجتمع گلخانه‌ای کارشناسان کشاورزی در روستای باباریز شهرستان سنندج فعالیت دارم که در آن، ۱۹ فارغ‌التحصیل کشاورزی که از آزمون ورودی انتخاب شده‌اند، کار می‌کنند.
مرتضی قاسمی، با تصریح بر اینکه در گلخانه ما محصولات صیفی‌جات چون فلفل، گوجه و خیار کشت می‌شود، اظهار کرد: این روزها شاید بتوان دلیل سوق پیدا کردن گلخانه‌داران به سمت کشت فلفل به‌جای توت‌فرنگی را این دانست که توت‌فرنگی، به سبب کشت هیدروپونیک و داشتن بستر مصنوعی، هزینه‌های تولید بالاتری را دارد.
وی ادامه داد: با توجه به اینکه هزینه مواد اولیه در کشت توت‌فرنگی بالا رفته است، این روزها گلخانه‌داران به سمت تولید محصول دیگری چون فلفل سوق پیدا کرده‌اند.
این فعال عرصه گلخانه‌داری، با بیان اینکه کشت توت‌فرنگی در فصل گرم، نیازمند محلول است و نمی‌توان با آب خالی آن‌ها را تولید کرد، اضافه کرد: این محلول‌ها هم‌اکنون خیلی گران شده است و این امر موجب شده که تا حدی گلخانه‌داران از کشت این محصول خارج شوند.
قاسمی با تصریح به اینکه درصورتی‌که فروش توت‌فرنگی، ارزش افزوده داشته باشد و برای گلخانه‌داران به‌صرفه باشد، می‌ارزد که این محصول را تولید کنند، خاطرنشان کرد: یکی از دلایل اصلی که یک گلخانه‌دار وارد تولید محصول دیگری شود، نداشتن صرفه اقتصادی تولید آن محصول است.
وی با بیان اینکه در گلخانه‌مان در سال ۱۳۹۱ کشت فلفل را به‌صورت آزمایشی به انجام رساندیم، گفت: با بررسی‌های به‌عمل‌آمده مشخص شد که این محصول بهتر از سایر صیفی‌جات است.
بحث صادرات تنها در دستان واسطه‌ها و دلالان است
این فعال عرصه گلخانه‌داری، در پاسخ به اینکه وضعیت فروش این محصول تولیدی (فلفل) چگونه است؟ مطرح کرد: فروش صیفی‌جات به شهرهای اطراف و یا در بازار محلی کردستان انجام می‌شود و ما محصولاتمان را به کرمانشاه می‌فرستیم؛ دلال‌های میدان بار می‌دانند که چه زمانی مرز باز است و محصولات ما را می‌خرند و صادر می‌کنند.
قاسمی با تصریح بر اینکه هرکسی از وضعیت مرز باخبر نیست، اظهار کرد: بحث صادرات تنها در دستان واسطه‌ها و دلالان است بدین ترتیب، بار محصولات تولیدی‌مان به چراغ قرمز همدان می‌روند و در آنجا سورت و بسته‌بندی و به عراق ارسال می‌شوند.
وی با اشاره به اینکه گلخانه‌ها در استان کردستان معمولاً کوچک هستند و توجیه اقتصادی خوبی ندارند، عنوان کرد: بدین‌ترتیب، دراین‌بین نمی‌توان اقدامی منسجم برای فروش و صادرات را در پیش گرفت.
این فعال عرصه گلخانه‌داری در بخش پایانی این گفت‌و‌گو خاطرنشان کرد: اگرچه استان کردستان به مرز نزدیک‌تر است اما به دلیل نبود صنایع تبدیلی مناسب و واحدهای سورت و بسته‌بندی، محصولات تولیدی‌مان به سمت همدان فرستاده می‌شود و با شیوه‌ای که عنوان شد، صادر می‌شوند.
اما به‌راستی، آیا قرار نیست وضعیت زنجیره تولید باهم همخوانی داشته باشد و حال که استان کردستان قدم‌های خوبی برای تبدیل به قطب و پایتخت توت‌فرنگی ایران برداشته است، صنایع تبدیلی متناسب با آن نیز حمایت و رونق بگیرند؟
محصولی که طی چند سال گذشته و برای معرفی هرچه بیشتر و جذب گردشگران جشنواره‌هایی هم با عنوان آن برگزار شده است اما همچنان دستانِ آن از رسیدن به صنایع تبدیلی و تکمیلی خالی است.
توت‌فرنگی کردستان به‌سبب مرغوبیّت و تولید انبوه از قابلیت بهره‌گیری از ظرفیت‌های ایجاد‌شده برای ثبت جهانی و ثبت ملّی، برخوردار است، توت‌فرنگی که در کردستان از آن به‌عنوان ملکه میوه‌ها نام برده می‌شود، در تغذیه سالم کودکان و بیماران، شادابی پوست و تأمین ویتامین‌های مورد نیاز بدن نقش مؤثری دارد و دارای املاحی همچون پتاسیم، کلسیم، آهن، منیزیم و سدیم است و توانسته در چند سال اخیر، جای خود را به‌خوبی در کشور باز کند اما این روزها گویی به سمت‌وسوی دیگری سوق پیدا کرده است.
و در وضعیتی که استان کردستان در مسیر تبدیل شدن به قطب توت‌فرنگی قدم برمی‌داشت، هزینه‌های بالای تولید و نبود صنایع تبدیلی و به‌نوعی تکمیل بودن زنجیره تولید، موجب سوق یافتن تولیدکنندگان به سمت تولید فلفل شده است.
ترددهای کشاورزان و حمل این محصول به میدان‌های تره‌بار، سرگردانی آن‌ها در این میادین، بسته‌بندی‌های نامناسب و غیره ازجمله مسائلی بود که تا چند سال پیش، همواره گریبانگیر کشاورزان و تولیدکنندگان توت‌فرنگی کردستان بوده است اما گویی این‌بار، این مشکلات باعث ورود گلخانه‌داران به عرصه دیگری شده و آن‌ها از این طلای سرخ عبور کرده و به سمت کشت محصول فلفل که بذر و هزینه‌های تولید کمتر و البته بازار فروش مناسبی در استان کرمانشاه دارد، سوق پیدا کرده‌اند و این می‌تواند، زنگ هشداری باشد برای استان کردستان که در مسیر تبدیل به قطب توت‌فرنگی قدم‌های بلندی را برنامه‌ریزی کرده بود که بردارد اما حال، در سایه نبود صنایع تبدیلی و فرآوری این مهم گویا در مسیری دیگر و با طعم فلفل تغییر خواهد کرد.
