قلم از همدان- رهبر انقلاب در تبیین «اقتصاد مقاومتی» فرمودند: در زمینه مسائل اقتصادى، «اقتصاد تهاجمى» را مطرح کردند؛ عیبى ندارد. بنده فکر اقتصاد تهاجمى را نکردم. اگر واقعاً یک تبیین دانشگاهى و آکادمیک نسبت به اقتصاد تهاجمى – به قول ایشان، مکمل اقتصاد مقاومتى – وجود دارد، چه اشکالى دارد؟ آن را هم مطرح کنیم. آنچه به نظر ما رسیده، «اقتصاد مقاومتی» بوده. البته «اقتصاد مقاومتی» فقط جنبه نفى نیست؛ این‌جور نیست که «اقتصاد مقاومتی» معنایش حصار کشیدن دور خود و فقط انجام یک کارهاى تدافعى باشد؛ نه «اقتصاد مقاومتی» یعنى آن اقتصادى که به یک ملت امکان می‌دهد و اجازه می‌دهد که حتّى در شرایط فشار هم رشد و شکوفایی خودشان را داشته باشند. این یک فکر است، یک مطالبه عمومى است. شما دانشجو هستید، استاد هستید، اقتصاددان هستید؛ بسیار خوب، با زبان دانشگاهى، همین ایده اقتصاد مقاومتى را تبیین کنید؛ حدودش را مشخص کنید؛ یعنى آن اقتصادى که در شرایط فشار، در شرایط تحریم، در شرایط دشمنى‌ها و خصومت‌های شدید می‌تواند تضمین‌کننده رشد و شکوفایی یک کشور باشد.
اقتصاد مقاومتی برای تحقق کامل نیازمند ارکانی چون مقاوم بودن، مردمی بودن، حمایت از تولید ملی، مدیریت منابع ارزى و مدیریت مصرف است.
اما به‌راستی حال دراین‌بین، باید برای اجرای مناسب پروژههای شهری و روستایی چه قدم‌هایی برداشت تا بتوانیم در مسیر تحقق اقتصاد مقاومتی قدم برداریم؟ آیا بین این دو مقوله ارتباطی وجود دارد؟
با این تفاسیر، نقش ارزیابی تأثیرات اجتماعی و فرهنگی در پروژه‌ها پررنگ می‌شود، چراکه ارزیابی تأثیرات اجتماعی و فرهنگی در سه‌گام پیش از اجرا، حین اجرا و پس از اجرا را مدنظر دارد و این امر موجب می‌شود تا در هر مرحله از پروژه بتوان به دستاوردهای مثبت و یا پیامدهای مخرب پروژه توجه داشت و با مداخلات توسعه‌ای در مسیر ارتقای دستاوردهای مثبت و کاهش پیامدهای منفی آن قدم برداشت.
از سویی، بحث مشارکت‌های مردمی و توجه به ظرفیت‌های بومی هر منطقه در طرح‌های ارزیابی تأثیرات اجتماعی و فرهنگی (اتاف) مدنظر است بدین‌سان، مقوله دیگری که در تحقق اقتصاد مقاومتی مدنظر است، یعنی مردم در این طرح‌ها نیز کانون توجه هستند. هم در اجرای پروژه‌ها مشارکت‌های مردمی و تکیه بر ظرفیت‌های بومی مدنظر است و هم در پیامدهای پروژه به فکر مردم و ارتقای کیفیت زندگی آنها، رضایتمندی آنها، تحقق عدالت اجتماعی و غیره هستیم بدین‌سان، مقوله دیگری که در تحقق اقتصاد مقاومتی مدنظر است، در طرح‌های اتاف رنگ و بوی جدی دارند.
در این راستا برآن شدیم تا در راستای بررسی این موضوع و تفسیر نقش طرح‌های اتاف در تحقق اقتصاد مقاومتی، گفتگویی با اسداله نقدی؛ جامعه‌شناس شهری، دانشیار گروه علوم اجتماعی دانشگاه بوعلی سینا، نویسنده کتاب «انسان و شهر» و مترجم کتاب «سیاست‌های توسعه و مدیریت شهری در عصر جهانی‌شدن (محلی گرایی جدید)» و پوریا هادیان؛ کارشناس شهری و مسئول دبیرخانه ارزیابی تأثیرات اجتماعی پروژههای شهری ترتیب دهیم که در ادامه متن این صحبت‌ها را می‌خوانید:
توجه به مردم اصل طلایی طرح‌های اتاف
اسداله نقدی در گفتگو با خبرنگار ما از اهمیت توجه به بحث‌های ارزیابی تأثیرات اجتماعی و فرهنگی در پروژههای توسعه به‌طورکلی و مداخلات پروژههای شهری به‌صورت خاص سخن گفت و در این راستا افزود: سابقه ارزیابی‌ها به ارزیابی‌های فنی و اقتصادی بیش از همه برمی‌گردد و بعدازآن، برنامه‌ریزان و توسعه‌گران به اهمیت ارزیابی آثار و پیامدهای زیست‌محیطی پی بردند و پرداختند.
وی ادامه داد: در ادامه موضوع ارزیابی تأثیرات اجتماعی و پیامدهای فرهنگی (اتاف) مطرح شد و امروزه شاهدیم که در سطح بین‌المللی مسئله ارزیابی تأثیرات اجتماعی در پروژههای شهری مهم است.
وی با بیان این موضوع خاطرنشان کرد: درواقع ارزش حاکم این پارادایم و نگاه این است که انسان‌ها حق‌دارند در تصمیم‌گیری‌هایی که مرتبط با زندگی آنها، محیط و شهر آنها است و مداخلاتی که می‌شود و زندگی، اقتصاد و محیط آنها را تحت تأثیر قرار می‌دهد، سهیم باشند و مشارکت کنند.
نویسنده کتاب «انسان و شهر» با بیان اینکه در این راستا مسئله سلامت، پیامدهای زیست‌محیطی و اقتصادی ابعاد به‌شدت اجتماعی پیدا می‌کنند، بنابراین باید شهروندان به‌عنوان ذی‌نفعان و مخاطبان برنامه‌ها فرصت انعکاس دیدگاه داشته باشند، در پاسخ به اینکه ضرورت توجه به اتاف چرا اهمیت دارد؟ عنوان کرد: پروژههای شهری و مداخلات توسعه‌ای به‌طورکلی، در طول حدود ۱۰۰ تا ۱۵۰ سال گذشته بیشتر کلان‌نگر، سخت‌افزاری، بالا به پایین و تک‌بعدی بودند و پس از اجرا مشخص می‌شد که اساساً آن پروژه جزو اولویت‌های مردم آن روستا یا شهر نبوده و مردم در اجرای آن، تشخیص و پیشِ‌روی آن پروژه نقش و سهمی نداشته‌اند.
نقدی یادآور شد: برخی پروژه‌ها، پیامدهای منفی بر سلامت و کیفیت زندگی مردم داشتند، درحالی‌که با ارزیابی دقیق پیش از اجرای آنها در طراحی‌ها می‌شد این تأثیرات منفی را کاهش داد و چشم‌انتظار روشنی برای پروژه ترسیم نمود.
انعکاس نگاه اتاف به پروژه‌ها نمودی از تحقق اقتصاد مقاومتی
وی با اشاره به اینکه اتاف به‌دنبال فهم پیامدهای پروژه به‌ویژه پیامدهای منفی و مخرب و توسعه آثار ناخواسته است، اظهار کرد: تا بتوان اقدامات مداخله‌ای مناسبی را انجام داد و این پیامدهای منفی و ناخواسته را به حداقل رساند.
مترجم کتاب «سیاست‌های توسعه و مدیریت شهری در عصر جهانی‌شدن» با بیان اینکه در اجرای طرح‌های اتاف سه رویکرد داریم، تشریح کرد: رویکرد آینده‌نگر (دنبال ایجاد تغییر یا اصلاح پروژه به‌گونه‌ای هستیم تا آثار منفی را کاهش و آثار مثبت را افزایش دهیم)، رویکردی در حین اجرای پروژه‌ها (با هدف شناسایی تغییرات هم‌زمان با وقوع آنها) و دیگری ارزیابی دقت پیش‌بینی‌های قبلی و آثار و پیامدهای آن بر جامعه‌ای است که پروژه در آن اجرا می‌شود.
نقدی با بیان اینکه گاه این ارزیابی‌های اجتماعی به پروژه‌هایی توجه دارند که پیش‌تر اجرا شده‌اند، اظهار کرد: به‌عنوان‌مثال، اگر در اجرای پروژه پیاده‌راه بوعلی در شهر همدان ۱۰ سال پیش از اجرا وارد کار می‌شدیم تا ببینیم که مردم، نخبگان، جامعه محلی، کسبه و غیره در رابطه با اجرای آنچه می‌گویند، آینده‌نگرانه بود.
وی ادامه داد: از سویی، اگر حین اجرای پروژه بلوار ارم همدان بحث‌های اتاف در نظر گرفته می‌شد و مداخلات توسعه‌ای انجام می‌شد، پروژه اتاف هم‌زمان داشتیم و حال نیز اگر مهندس مشاور یا محققی وارد کار شود و به شناسایی اثرات و پیامدهای طرح‌های مذکور بر اقتصاد و اجتماع محلی بپردازد، این فرآیند، ارزیابی تأثیرات اجتماعی و فرهنگی پس از اجرای پروژه است.
دانشیار گروه علوم اجتماعی دانشگاه بوعلی سینا اصل طلایی اتاف را این دانست که در مداخلات توسعه‌ای به اولویت مردم و گروه‌هایی که از پروژه متأثر می‌شوند، توجه دارد و در ادامه خاطرنشان کرد: توجه به مردم و مخاطبان نکته قابل‌توجه اجرای این طرح‌ها است.
نقدی با بیان اینکه طرح‌های اتاف به‌دنبال این است که پیامدهای منفی پروژه‌ها و مداخلات را شناسایی و راهکارهایی برای کاهش پیامدهای منفی پروژه در ابعاد زیست‌محیطی، اجتماعی و فرهنگی ارائه نماید، افزود: با این روند، پروژه‌ها می‌توانند به ارتقای زندگی مردم و شهر منجر شود، سازگار با جامعه باشد، عادلانه توزیع شده باشد و به پایداری شهر کمک کند بدین‌سان در این مرحله می‌توان از گره خوردن موضوع اتاف با اقتصاد مقاومتی یاد کرد.
وی با تصریح بر اینکه طرح‌های اتاف به‌دنبال این است که اطمینان حاصل کند که اهداف و انگیزه‌های ناشی و یا در ارتباط با اجرای پروژه‌ها منافاتی با بستر اجتماعی که می‌خواهد طرح در آن پیاده شود، نداشته باشد، گفت: در طرح‌های اتاف شاهد درگیر کردن مردم در فرآیند برنامه‌ریزی توسعه در شهر و محله و منطقه آنها هستیم و از طریق این مشارکت، مردم از ابتدا در جریان پروژه قرار می‌گیرند، دیدگاهها و اولویت‌های آنها شناسایی می‌شود و عملاً روند اجرای پروژه را از طریق درگیر کردن مردم به سمت مشارکتی و به‌سوی کم کردن مقاومت در برابر اجرای پروژههای شهری پیش می‌برد.
دانشیار گروه علوم اجتماعی دانشکده علوم اجتماعی و اقتصادی دانشگاه بوعلی سینا در بخش پایانی این گفتگو با بیان اینکه انعکاس نگاه اتاف به پروژه‌ها می‌تواند نمودی از تحقق اقتصاد مقاومتی باشد، اظهار کرد: چراکه اگر از رویکرد اتاف در مداخلات توسعه‌ای استفاده کنیم، نه‌تنها خسارت‌ها و کارکردهای منفی پروژه‌ها کاهش پیدا می‌کند و به حداقل می‌رسد، بلکه تعداد بیشتری از شهروندان احساس رضایت و تعلق به پروژههای شهری و پروژه‌هایی که در محیطشان اجرا می‌شود، خواهد داشت و هزینه‌های اقتصادی مدیریت شهری را نیز کاهش می‌دهد، مقاومت در برابر پروژه‌ها کاهش خواهد یافت و تعلق به این برنامه‌ها، سیاست‌ها و مداخلات نیز افزایش پیدا خواهد کرد.
جایگاه اتاف در اقتصاد مقاومتی
مسئول دبیرخانه ارزیابی تأثیرات اجتماعی پروژههای شهری در ادامه در گفتگو با قلم، طرح‌های ارزیابی تأثیرات اجتماعی و فرهنگی را ارزش‌افزوده پروژههای شهری برشمرد و گفت: معمولاً تولد و ظهور یک طرح یا پروژه عمرانی بر اساس یک نیاز در کسب‌وکار و یا ممکن است بر اساس بررسی ضرورت نزدیک سرمایه‌گذار آغاز شود. مسلماً پیش از شروع عملیات اجرایی، اقدامات و مطالعات زیادی جهت انتخاب یک پروژه انجام می‌شود. مطالعاتی که اگر تحلیل و بررسی‌های آن به‌درستی انجام نشود ممکن است به عدم موفقیت و یا شکست کامل پروژه یا طرح منجر شود.
پوریا هادیان با بیان این موضوع ادامه داد: معمولاً مطالعاتی که پیش از آغاز اجرای پروژه انجام می‌پذیرد در حوزه امکان‌سنجی است و محصول نهایی آن طرح توجیهی برای اجراست. یک مطالعه امکان‌سنجی (Feasibility Study) پتانسیل پروژه برای موفقیت را ارزیابی می‌کند و می‌بایست با یک رویکرد هدفمند و بی‌طرفانه برای ارائه اطلاعات انجام شود؛ زیرا خروجی آن مبنای تصمیم‌گیری‌های هنگام اجرا خواهد بود.
وی با تأکید بر اینکه در یک روند استاندارد امکان‌سنجی در سه بخش کلی و چهار ریز‌موضوع انجام می‌پذیرد، تشریح کرد: امکان‌سنجی سیستمی (امکان‌سنجی حقوقی)، امکان‌سنجی عملیاتی (امکان‌سنجی اقتصادی، فنی و زمانی) و امکان‌سنجی اجتماعی این بخش‌ها و زیرمجموعه‌ها را تشکیل می‌دهند.
مسئول دبیرخانه ارزیابی تأثیرات اجتماعی پروژههای شهری در تشریح فرآیند امکان‌سنجی اجتماعی به شباهت و تفاوت آن با مقوله ارزیابی تأثیرات اجتماعی پروژههای شهری اشاره کرد و افزود: فرآیند امکان‌سنجی اجتماعی تا اندازه‌ای به مقوله ارزیابی تأثیرات اجتماعی پروژههای شهری شباهت دارد؛ زیرا مزایا و هزینه‌هایی که پروژه برای اشخاص ثالث ایجاد می‌نماید را مورد تجزیه‌وتحلیل قرار می‌دهد. دلیل اینکه امکان‌سنجی اجتماعی کاملاً با ارزیابی تأثیرات اجتماعی (اتا) یکسان نیست، این است که اتا پژوهشی بین‌رشته‌ای با محوریت علوم اجتماعی است که می‌کوشد با سهیم شدن در همه مراحل برنامه‌ریزی، اجرا و ارزیابی نتایج اقدامات توسعه‌ای شناخت معتبری از تغییراتی که این اقدامات در محیط طبیعی و اجتماعی ایجاد می‌کنند، ارائه دهد.
هادیان ادامه داد: پیش از اجراشدن، تأثیرات اجتماعی ناشی از آنها را برآورد نموده و شرایط اجتماعی موفقیت اقدامات توسعه‌ای را مطالعه کند، تأثیرات منفی این اقدامات را پیش‌بینی نماید و راهکارهایی برای دور شدن یا کاستن از تأثیرات منفی و تقویت تأثیرات مثبتشان ارائه دهد.
وی در ادامه صحبت‌های خود خاطرنشان کرد: با این تفاسیر می‌توان به جایگاه اتاف (ارزیابی تأثیرات اجتماعی و فرهنگی) در اقتصاد مقاومتی پی برد.
این کارشناس شهری در این راستا بیان کرد: اقتصاد مقاومتی اقتصادی است که در شرایط بروز ناملایمات و حوادث و بحران‌ها و یا در مسیر اهداف پویا و پایدار تخصیص بهینه منابع را انجام بدهد. به عبارت بهتر اقتصاد مقاومتی یعنی شناسایی حوزه‌های فشار و تلاش برای بی‌اثر کردن و کنترل آنها.
هادیان ادامه داد: با توجه به اینکه از سال ۱۳۹۲ موضوع اقتصاد مقاومتی با در نظر گرفتن مجموعه شرایط جهانی و داخلی از سوی مقام معظم رهبری به‌عنوان یک از سیاست راهبردی به‌تمامی دستگاه‌های اجرایی کشور ابلاغ شد، مجموعه مدیریت شهری در شهرداری همدان تمام تلاش و توان خود را در راستای تحقق اهداف سیاست یادشده به کار گرفته است. ازجمله اقداماتی که در این راستا از سال گذشته به‌صورت جدی پیگیری و انجام شد تأسیس دبیرخانه ارزیابی تأثیرات اجتماعی پروژههای شهری در سازمان فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شهرداری همدان بوده است.
وی با بیان اینکه با توجه به اینکه یکی از وظایف شهرداری‌ها به‌عنوان نهاد خدمات‌رسان، انجام اقدامات و فعالیت‌هایی است که بر اساس تعاریف موجود و نیز ویژگی‌های آنها در چارچوب طرح‌ها یا پروژههای عمرانی قرار می‌گیرند، خاطرنشان کرد: اجرای این اقدامات مستلزم صرف منابع مادی و انسانی مشخصی است، مسلماً پیش از شروع عملیات اجرایی، اقدامات و مطالعات زیادی جهت انتخاب یک پروژه انجام می‌شود. مطالعاتی که اگر تحلیل و بررسی‌های آن به‌درستی انجام نشود ممکن است به عدم موفقیت و یا شکست کامل پروژه یا طرح منجر شود.
مسئول دبیرخانه ارزیابی تأثیرات اجتماعی پروژههای شهری با تصریح بر اینکه این مطالعات، تحلیل‌ها و بررسی‌ها در حوزه‌های اجتماعی و فرهنگی، اقتصادی، زیست‌محیطی و ترافیکی به‌طورکلی با عنوان «ارزیابی تأثیرات اجتماعی (اتا)» انجام می‌شود، اظهار کرد: در حقیقت اتا پژوهشی بین‌رشته‌ای با محوریت علوم اجتماعی است که می‌کوشد با سهیم شدن در همۀ مراحل برنامه‌ریزی، اجرا و ارزیابی نتایج اقدامات توسعه‌ای شناخت معتبری از تغییراتی که این اقدامات در محیط طبیعی و اجتماعی ایجاد می‌کنند ارائه دهد و پیش از اجراشدن، تأثیرات اجتماعی ناشی از آنها را برآورد نموده و شرایط اجتماعی موفقیت اقدامات توسعه‌ای را مطالعه کند، تأثیرات منفی این اقدامات را پیش‌بینی نماید و راهکارهایی برای دور شدن یا کاستن از تأثیرات منفی و تقویت تأثیرات مثبتشان ارائه دهد.
هادیان با بیان اینکه که هدف اقتصاد مقاومتی شناسایی حوزه‌های فشار و تلاش برای بی‌اثر نمودن و یا کنترل آنها است، مطرح کرد: در نظر داشته باشیم که یکی از پیش‌زمینه‌های مهم در طرح‌ها و پروژههای عمرانی اختصاص منابع مادی و انسانی مشخص برای انجام اقدامات اجرایی است. وارد شدن به فاز عملیاتی طرح یا پروژه با در اختیار داشتن تصویری روشن از نقاط قوت، ضعف، فرصت‌ها و تهدید‌های ناشی از اقدامات توسعه‌ای در حقیقت همان شناسایی حوزه‌های فشار (=نقاط ضعف و تهدید‌ها) و تقویت آثار و نتایج مثبت (=نقاط قوت و فرصت‌ها) موردنظر در مبحث اقتصاد مقاومتی است.
وی در این راستا خاطرنشان کرد: اساساً ماهیت مطالعات اتا به‌گونه‌ای است که بتواند به مجریان طرح‌ها و پروژه‌ها کمک کند تا برآیند کاری که با صرف منابع مالی، انسانی، فنی و اجرایی در اختیار صورت گرفته به شکلی کاملاً بهینه انجام شده باشد و سطح رضایت عمومی از آن نیز قابل‌قبول باشد.
وی با بیان این موضوع یادآور شد: هنگامی‌که با انجام مطالعات علمی لازم این آگاهی برای مجموعه اقدام کننده ایجاد شود که چه گروه‌هایی از نتایج طرح یا پروژه سود خواهند برد و چه کسانی متحمل زیان خواهند شد و میزان این سود و زیان و نیز آثار و پی‌آمد‌های این منافع و مضرات برای مجریان و مخاطبان چه خواهد بود، طبیعتاً می‌توانند با انجام تغییرات، اصلاحات و یا اقدامات جبرانی به‌گونه‌ای حرکت نمایند که در پایان و پس از صرف هزینه، به‌کارگیری نیروی انسانی و تجهیزات فنی با معضلات و مشکلاتی که نشان از عدم موفقیت یا در برخی موارد شکست کامل یک طرح یا پروژه دارد رو‌به‌رو نشوند.
این کارشناس شهری در ادامه تأکید کرد: در حقیقت اگر این فرآیند در زمان انجام اقدامات توسعه‌ای سرلوحه کار قرار گیرد بدون شک یکی از اساسی‌ترین اهداف اقتصاد مقاومتی که مدیریت و استفاده درست منابع در اختیار برای تحقق خود‌اتکایی، کاهش یا حذف وابستگی خارجی و افزایش توان اجرایی داخلی است جامه عمل خواهد پوشید.
هادیان با بیان اینکه طرح‌ها و پروژههای عمرانی شهری، درون شهر‌ها اجرا می‌شوند و کاملاً آشکار است که برآیند و نتیجه آنها بر تمامی اجزای شهر تأثیر می‌گذارد، عنوان کرد: به همین دلیل مطالعه، تحلیل و بررسی آثار و پیامدهای ناشی از طرح‌ها و پروژه‌ها پیش، هنگام و پس از اجرای آنها در حال حاضر مؤثرترین و هوشمندانه‌ترین راهبردی است که مجموعه مدیریت شهری می‌تواند از آن برای دستیابی به بیشترین میزان نتایج مثبت در هنگام انجام اقدامات توسعه‌ای استفاده کند و در حقیقت برای آن پروژه و طرح، ارزش‌افزوده ایجاد نماید.
وی با بیان اینکه اجرای طرح‌ها و پروژههای شهری، آشکارا بر بسیاری از ابعاد زندگی انسان‌ها (شهروندان) تأثیر می‌گذارند و گستره این تأثیرگذاری نیز وجوه گوناگون اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی، محیط‌زیستی، ترافیکی و غیره را دربرمی‌گیرد، گفت: این موضوع زمانی اهمیت بیش‌ازپیش می‌یابد که بدانیم در زمان اجرایی شدن اقدامات توسعه‌ای علاوه بر محیط با گروه‌های مختلفی از افراد رو‌به‌رو خواهیم شد که یا از روند اجرا تأثیر می‌پذیرند و یا بر آن تأثیر می‌گذارند و شکل و دامنه این تأثیرات بسته به نوع و میزان دخالت در محیط متغیّر است.
وی در ادامه این موضوع تأکید کرد: اگر مدیران شهری به مقوله ارزیابی تأثیرات اجتماعی و فرهنگی (اتاف) که در نهایت به تقویت آثار مثبت و حذف یا کاهش پی‌آمد‌های منفی ناشی از اجرای پروژه‌ها و طرح‌ها منجر می‌شود به‌مثابه ارزش‌افزوده اقدامات توسعه‌ای بنگرند، بی‌گمان، خدماتی که در چارچوب اجرای طرح‌ها و پروژههای عمرانی شهری ارائه می‌شوند می‌توانند با بهره‌گیری از نتایج مطالعات و ارزیابی تأثیرات اجتماعی ارزشی بسیار بیشتر از زمانی که این اقدامات بدون مطالعه و بررسی لازم انجام می‌گیرند داشته باشند و تبدیل به محصولات و نتایجی شوند که همگان از آثار سودمند آن بهره‌مند شوند.
مسئول دبیرخانه ارزیابی تأثیرات اجتماعی پروژههای شهری در بخش پایانی این گفتگو مطرح کرد: مهم‌ترین بر‌آیند‌های شکل‌گیری این نوع نگاه مدیریت زمان و هزینه، تقویت نگرش مثبت نسبت به عملکرد و جایگاه سازمان در افکار عمومی و به وجود آمدن انگیزه برای همراهی و همکاری بیش‌ازپیش شهروندان در راستای اقدامات در دست اجرا و برنامه‌های خرد و کلان مجموعه مدیریت شهری در حرکت به‌سوی آینده است.
هر پروژه به همراه خود تأثیراتی را در حوزه‌های مختلف اقتصادی، اجتماعی، زیست‌محیطی، ترافیکی، گردشگری، فرهنگی و غیره به همراه خواهد داشت، اما باید بتوان پیش از اجرای یک پروژه این تأثیرات را شناسایی و قدم‌ها را در مسیر کاهش تأثیرات منفی و مخرب و ارتقای سطح تأثیرات مثبت و فرصت‌های ایجادشده آن و تاب‌آوری ارتقا داد، چنین روندی با کمک اجرای طرح‌های ارزیابی تأثیرات اجتماعی و فرهنگی می‌تواند تحقق اقتصاد مقاومتی را به همراه داشته باشد.
چراکه از نه‌تنها از هدررفت سرمایه‌ها جلوگیری می‌کند بلکه باعث می‌شود تا منابع محدود در مسیر درستی به کار گرفته شوند و بهترین نتایج از آن حاصل شود.
ارزیابی تأثیرات اجتماعی و فرهنگی، گذشته‌نگر، حال نگر و آینده‌نگر است بدین‌سان، می‌توان پیش از اجرای پروژه‌ها، حین اجرای پروژه‌ها و پس از اجرای پروژه‌ها با کمک طرح‌های مربوطه وارد کار شد (که البته پیش از اجرای پروژه‌ها نقش این طرح‌ها و کاهش پیامدهای منفی و قدم نهادن در مسیر ارتقای پیامدهای مثبت از سایر مراحل بیشتر است).
ارزیابی تأثیرات اجتماعی و فرهنگی موجب می‌شود تا بتوانیم بر اساس نقاط مثبت و فرصت‌های محدوده اجرای پروژه‌ها قدم برداریم و با کمک نقاط قوت محدوده عمل قدم پیش بگذاریم، نه‌تنها موجب از بین رفتن این فرصت‌ها نشویم بلکه با کمک این فرصت‌ها پروژه را به مسیر درست آن هدایت کنیم، از هدررفت منابع مالی و انسانی و البته هدررفت وقت جلوگیری نماییم و در زمان مناسب، بهترین دستاورد را با تکیه‌بر دانش و مهارت‌های محلی حاصل کنیم.
توجه به توانمندی‌های داخلی و ظرفیت‌های هر منطقه و پیش‌روی بر مبنای آن دقیقاً همان چیزی است که در مقوله اقتصاد مقاومتی نیز بدان توجه داریم، از سویی، در اقتصاد مقاومتی تأکید بر توجه به منابع و هزینه‌ها است تا بتوان هم‌خوانی درستی در این زمینه مهیّا ساخت بدین‌سان می‌توان در این نوشتار از گره خوردن طرح‌های اتاف و تحقق اقتصاد مقاومتی سخن گفت و خاطرنشان کرد که با توجه به این زمینه‌های علمی می‌توان نقش جامعه‌شناسان شهری را به‌عنوان مجریان طرح‌های اتاف و تسهیلگران اجتماعی در پروژههای شهری ارتقا بخشید تا نه‌تنها با پروژههای اجرا شده‌ای که مردم نسبت به اجرای آن ناراضی هستند، روبرو نشویم و هم از سویی، بتوانیم با تکیه‌بر نیروی داخلی و ظرفیت‌های هر منطقه مردم را دلگرم به مشارکت و پیش‌روی مناسب طرح‌های شهری آن‌هم با پیامدهای توسعه‌ای آن را به ارمغان آوریم که نتیجه همه این‌ها ارتقای کیفیت زندگی ممانعت از هدررفت سرمایه‌ها، ارتقای مشارکت اجتماعی، بهبود فضای شهری و روستایی و در نهایت، تحقق عدالت اجتماعی و قدم نهادن در مسیر تحقق اقتصاد مقاومتی را شاهد خواهیم بود.
و اما نکته آخر، امید است تا اجرای طرح‌های اتاف در شهرداری‌ها جز اولویت قرار گیرد و تنها به فکر اسم این طرح‌ها نباشند و به‌راستی نتیجه عملی اجرای این طرح‌ها را در اجرای پروژههای شهری شاهد باشیم و این‌گونه نباشد که طرح‌های اتاف یا پیوست‌های فرهنگی و اجتماعی برای پروژه‌ها ترسیم شود و زوایای پنهان و احیاناً کارکردهای پنهان یا منفی پروژه در برخی از نقاط بیان شود اما همچنان شاهد اجرای آن پروژه شهری بدون تغییراتی که به صلاح مردم است، باشیم.
طرح‌های اتاف یاری‌گر و پیش‌برنده مناسب پروژههای شهری‌اند و با توجه به این طرح‌ها می‌توان با قدم نهادن در مسیر تحقق «اقتصاد مقاومتی»، مشارکت‌های اجتماعی، رضایتمندی عمومی، هویت و میزان تعلق به مکان را در مردم ارتقا بخشید و از نتایجی چون نارضایتی‌های مردمی، وندالیسم شهری، بی‌هویتی، عدم اعتماد اجتماعی، کاهش مشارکت‌های مردمی در زمینه‌های اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و غیره جلوگیری کرد و با قدم برداشتن طرح‌ها به‌نوعی از پایین به بالا، آنها را در پیش‌روی پروژه‌ها سهیم و نتیجه مطلوب آن را نظاره‌گر بود.
