شکاف جنسیتی ایران نزدیک به رقم‎آخرین کشور دنیاست

قلم آذر منصوری فعال سیاسی اصلاح‌طلب در گفتگوی اختصاصی با وبگاه خبری تحلیلی قلم از حضور زنان در انتخابات مجلس پیش رو و شرایط موجود در فضای سیاسی کشور و مطالبات جامعه با گشایش های سیاسی می گوید که در ادامه می خوانیم:

با توجه به اینکه همیشه انتقاد درباره حقوق زنان در جامعه بوده و هست ، شما بعنوان یک فعال حقوق زنان وضعیت بانوان را در جامعه چه از بعد سیاسی و چه اجتماعی چطور می بینید؟

تحلیل و بررسی واقع بینانه جایگاه زنان امروز ایران با تکیه بر شواهد و مستنداتی که قاعدتا در این ارتباط وجود دارد امکان پذیر است اینکه با توجه به شاخص هایی که مبنای میزان حضور و مشارکت زنان در حوزه های مختلف وجود دارد این وضعیت به نوعی قابل ارزیابی است. آنچه که استنادات و آمار های موجود بر آن دلالت می کند این است که علی رغم اینکه حداقل در یک دهه اخیر زنان و دختران ایران در بعضی از شاخص ها مثل شاخص آموزشی که موید رشد و میزان راه یافتگان به دانشگاه ها و حوزه آموزش عالی و فارغ التحصیلان تعداد بی شماری از زنان و دختران ایران است، در شاخص های دیگر بخصوص شاخص مشارکت سیاسی و مشارکت اقتصادی زنان آمار های موجود حاکی از این است که متاسفانه این جایگاه حداقل در یک دهه اخیر نه تنها با افزایش رشد و ارتقایی همراه نبوده بلکه با یک روند کاملا نزولی این میزان مشارکت بخصوص در این حوزه کاهش پیدا کرده است.

گویا ترین منبع مورد تایید که می شود به آن استناد کرد علاوه بر اخبار و اطلاعاتی که قابل ارزیابی است گزارشی است که مجمع جهانی اقتصاد از سال ۲۰۰۶ بعنوان شکاف جنسیتی در جوامع مختلف ارائه می کند، که ۱۴۲ کشور بر اساس آخرین گزارش در این بخش از مجمع جهانی اقتصاد مورد ارزیابی قرار گرفتند که ایران در این بین با رتبه شکاف جنسیتی ۱۳۷ در سال ۲۰۱۴ مواجه بوده که ما ۵ رقم با آخرین کشور دنیا فاصله داریم و بنابر این ارزیابی که در سال ۲۰۰۶ انجام گرفته جایگاه ایران سال به سال به سمت آخر روبه تنزل است.
این گزارش گویاست که در دو شاخص مشارکت سیاسی و مشارکت اقتصادی زنان ایران تقریبا با رقمی نزدیک به صفر مواجه هستند در مقایسه با آن ۱۳۶ کشوری که از ایران جلوترند. بنابراین با این وضعیت و با توجه به واقعیت های موجود که علی القاعده آنقدر شواهد موجود است که غیر قابل انکار است و طبیعیست که باید بفکر علت ها و دلایلی بود که مانع رشد این شاخص ها در کشورمان شده است ، به هر ترتیب علی رغم این که قانون اساسی حق مشارکت سیاسی زنان را کاملا برابر با مردان دانسته است، در مبانی اعتقادی ما اتفاقا آن بخشی که به مشارکت سیاسی ارتباط پیدا می کند هیچ تبعیض و تمایزی بین زن و مرد قائل نشده و در ایفای مسئولیت اجتماعی ، سیاسی و انسانی زنان و مردان کاملا برابر هستند.
به هر ترتیب این انقلاب رهبری داشته که تاکید کرده است زنان کشور باید در مقدرات اساسی مملکت دخالت کنند ، اما آنچه که اتفاق افتاده این است که این وضعیت متاسفانه در مقایسه با رشد میانگینی که در جامعه جهانی جود دارد وضعیت قابل دفاعی نیست.
من فکر می کنم که با توجه به مجموعه آمار و شواهدی که وجود دارد و البته گویا ترین شاهد این است تقریبا تمامی ارکان تصمیم گیر و تصمیم ساز کشور خالی از حضور زنان است و در نهادی مثل مجلس شورای اسلامی هم که قوه قانون گذاری کشور است و قاعدتا بایستی که در راس امور باشد در آخرین مجلسی که شکل گرفته ۹ زن بیشتر حضور ندارد. تا این علت ها شناسایی نشود و در صدد رفع این دلایل برنامه ریزی نشود و تا نگاه استراتژیکی برای جریان سازی عدالت جنسیتی در برنامه های توسعه ایران دیده نشود قاعدتا نمی شود گفت که معجزه ای اتفاق خواهد افتاد و وضعیت امیدوار کننده ای خواهد بود.

به هر ترتیب مجموعه صورت مسئلهء زنان ایران موجب شده که در طول حداقل یک دهه گذشته زنان تلاش کنند و استفاده کنند از تجربه کشور های موفق و هم در جهت افزایش اعتماد بنفس و خودباوری و مشارکت بیشتر در عرصه های مختلف بخصوص سیاسی و اقتصادی در این دو حوزه هم تلاش کنند تا دستگاه ها و نهاد های تصمیم گیر و تصمیم ساز کشور با پذیرش ضرورت مشارکت سیاسی زنان نسبت به برنامه هایی که این مشارکت را افزایش می دهد و وضعیت زنان ایران را در این دو حوزه بهبود می بخشد برنامه ریزی کنند و در سیاست های اصلی خود نگاه استراتژیک را نسبت به این مسئله داشته باشند.

فکر می کنید در دولت یازدهم شرایط نسبت به قبل بهتر شده است یا خیر؟

من فکر می کنم با توجه به نگاهی که آقای روحانی نسبت به حضور زنان دارند و مواضع ایشان چه در حال حاضر و چه قبل از اینکه در جایگاه ریاست دولت یازدهم قرار بگیرند به نظر می رسد که رویکرد و باور به این مسئله به طور جدی در دولت یازدهم وجود دارد یعنی باور به حضور زنان در مقدرات اساسی مملکت و تلاش برای جریان سازی این حضور، نمونه مشخص این مورد هم سخنرانی آقای روحانی در بزرگداشت روز زن در دو سال گذشته بوده است که اتفاقا تاکید کردند که باید برای ایجاد فرصت های برابر دولت برای زنان و عدالت جنسیتی تلاش کند، توجهی که معاونت امور زنان نسبت به این حوزه داشتند و تاکیدی که دولت به زیر مجموعه مرتبط با خود و بخش های اجرایی داشته است بکار گیری زنان در مقام فرمانداری در چند شهرستان در رده معاونت ها و توجه این موضوع در نگاه دولت و تلاش دولت در این راستا دلالت می کند اما بنظر می رسد که تا اینجای کار انتظاراتی که نیمی از پیکره جامعه ایران در زمان حمایت از آقای روحانی در انتخابات و پس از آن از این دولت داشتند و دارند این انتظارات قاعدتا هنوز تحقق پیدا نکرده است، این نکته را هم حتما باید مد نظر قرار داد که معاونت امور زنان هم مانند بخش های دیگری که دولت آقای روحانی تحویل گرفت از دولت گذشته به هر ترتیب با انبوهی از میراث بجا مانده از دولت نهم و دهم مواجهه شد و بسیاری از تلاش هایی که در زمان اصلاحات برای افزایش مشارکت در حوزه های مختلف صورت گرفته بود توسط دولت احمدی نژاد از بین رفته بود و اساسا رویکرد دولت احمدی نژاد محدود می کرد و معتقد بود که زنان باید بیشترین توجه و تاکید شان بر محور خانه و خانواده باشد. طبیعتا کار در حوزه معاونت امور زنان کاری بسیار دشوار و پیچیده بود و همانطور که شاهد بودیم مقاومت های بسیار جدی هم در این حوزه در ارتباط با عملکرد دولت گذشته وجود داشت.
من فکر می کنم نمود این رویکرد را باید در برنامه ششم توسعه ببینیم ، قاعدتا یکی از ضعف های دولت گذشته که وجود دارد این است که در برنامه های توسعه ای بطور جدی نسبت به مشارکت سیاسی زنان توجه جدی نشده و در واقع همین عدم توجه هم مانع از جریان سازی برابری فرصت ها برای زنان ایران شده است. طبیعی است که این رویکرد باید در برنامه ششم توسعه متبلور شود یعنی این جایگاهی که باید برای افزایش مشارکت سیاسی زنان دیده شود باید در برنامه ششم توسعه با توجه به شعار هایی که آقای روحانی در این حوزه دادند بتوانیم تحقق این مسئله را شاهدش باشیم.

با توجه به اینکه صحبت هایی درباره تفکیک جنسیتی می شود که شاهد اعمال آن در دانشگاه ها و ایجاد محدودیت در برخی رشته ها برای دختران هستیم، چه راهکاری را برای حل این مشکل مد نظر دارید ؟

البته دولت یازدهم در تلاش است که تفکیک جنسیتی را از سطح دانشگاه ها بردارد و اینکه تا چه حد توانسته است که در این حوزه موفق عمل کند بخصوص با توجه به آغاز سال تحصیلی جدید باید مورد بررسی و ارزیابی قرار بگیرد. اما اتفاقی که ما در دولت گذشته شاهد آن بودیم این بود که با توجه به اینکه یکی از مشکلات پیش روی دولت ها در کشور ما مشکل کسب و کار و اشتغال نسل جوان اعم از دختران و پسران است و با توجه به اینکه اولویت اشتغال به مردان داده می شود، دلیل و بهانه ای که گرفته شد برای اینکه برخی از رشته های دانشگاهی را محدود کنند که خانم ها نتوانند در آن رشته ها تحصیل کنند این بود که محیط کسب و کار برای بانوان وجود ندارد که این تفکیک اساسا هم با سند چشم انداز جمهوری اسلامی ایران مغایرت داشت و هم با فرمایش حضرت امام که بسیار جدی نسبت به این مسئله تاکید داشتند که باید فرصت های برابر برای مردان و زنان دیده شود و تاکید ایشان بر حضور زنان در مقدرات هم از همین اعتقاد سرچشمه می گیرد. این تفکیک متاسفانه در برخی از رشته های دانشگاهی اعمال شد در حالی که اعتقاد و مبانی اعتقادی ما بر این امر صحه می گذارد که برای کسب علم و دانش هیچ محدودیتی نه تنها بین زنان و مردان نباید قائل شد بلکه برای نوع بشر باید تلاش شود تا بتوانند گزینه فراگیری دانش و رشد انسان را فراهم کنند.
به هر ترتیب این نگاه متاسفانه وجود دارد، نگاهی که کاملا سطحی و رو بنایی نسبت به مبانی اعتقادی است که طبیعتا همین دیدگاه سطحی هم با توجه به رویکرد جزم گرایانه ای که دارد به طور جدی اعتقاد دارد که زنان تنها برای اموری خاص آفریده شده اند که اعمال این نگاه ممکن است پیامد هایی داشته باشد، اما با توجه به تلاشی که دولت یازدهم از ابتدا داشته است این انتظار وجود دارد که تفکیک جنسیتی به طور کامل توسط دولت از سطح دانشگاه ها حداقل برداشته شود و به نوعی که دولت احمدی نژاد سعی می کرد صورت مسئله را پاک کند، دولت روحانی با توجه به نگاهی که نسبت به جذب سرمایه گذاری و ایجاد فرصت های اشتغال برای همه جوانان اعم از دختران و پسران و تاکیدی که برای خارج کردن کشور از رکود دارد این امید می رود که این نابرابری ها به حداقل برسد. البته با توجه به اختیارات ، وظایف و میزان تاثیر گذاری نفوذ دولت در این مدت باید از آن انتظار داشت.

درباره اظهار نظراتی مبنی بر اینکه خانم ها می توانند کاندیدای نمایندگی مجلس خبرگان شوند چه نظری دارید ؟

خانمها هیچ منعی به لحاظ قانونی برای کاندیداتوری مجلس خبرگان ندارند، در قانون انتخابات هم نگاه کنید اساسا هیچ قید و تاکیدی که زنان نمی توانند در این انتخابات شرکت کنند وجود ندارد. ما یک خانم هم داشتیم فکر می کنم در اولین انتخابات مجلس خبرگان که توانست به این مجلس راه پیدا کنند. تعدادی از خانم ها هستند و می آیند ثبت نام می کنند برای انتخابات خبرگان رهبری اما یا نوع انتخابات به شیوه ای است که خانم ها اجازه حضور در رقابت را پیدا نمی کنند و یا واکنش هایی که وجود دارد به سمتی می رود که بخشی از این خانمهایی هم که ثبت نام می کنند در عرصه رقابت های انتخاباتی حضور پیدا نمی کنند و انصراف می دهند.این است که ترکیب مجلس خبرگان ما کاملا مردانه شده است اما می شود با ترقیب زنانی که به این درجه از علم رسیده اند در خبرگان رهبری حضور پیدا کنند تا این مسئله نیز به این باور اضافه شود.

شما نمایندگان زن مجلس را چطور ارزیابی می کنید ؟ با توجه به اینکه بعضی قوانینی که تصویب کردند به گفته بسیاری از کارشناسان ضد زن بوده برای مثال قانون چند همسری که این اجازه را به مردان می دهد چند همسر داشته باشند. آیا شما این نمایندگان را فعال حقوق زنان می بینید ؟

همینطور که می دانید در انتخابات مجلس شورای اسلامی یک جریان سیاسی کاملا غایب بود از این انتخابات و در واقع جریان ها و طیف های سیاسی در انتخابات حضور پیدا کردند که تقریبا همه منتسب به یک رویکرد و جریان سیاسی بودند، طبیعی است که نمایندگانی که به این مجلس راه پیدا کردند طابعی از همین رویکرد و تفکر بودند و اگر این تعداد هم افزایش پیدا می کرد با همین رویکرد ممکن بود همین مصوبات از مجلس بگذرد. به دلیل نوع انتخاباتی که برگزار شد و عملکردی که این مجلس داشته است در بخش زنان هم خیلی نمی شود این انتظار را داشت که مصوبات به سمتی برود که تامین کننده مطالبات زنان جامعه باشد، به رویکردی باور دارند این نمایندگان که طبیعتا مصوبات و طرح هایی هم که مطرح و تصویب می شود برگرفته از همین رویکرد و نگاه است که بخشی از زنان را نمایندگی می کند و غیبت نمایندگانی از طیف های دیگر در مجلس باعث شده است که مصوباتی از مجلس بگذرد که با مطالبات اکثریت جامعه زنان ایران مغایرت داشته باشد، چاره اش برگزاری یک انتخابات آزاد ، عادلانه و قانونی است که با مشارکت گسترده مردم که همه طیف های سیاسی با اتکا به قانون و اطمینان به مجریان و ناظرین قانون در انتخابات بتوانند حضور پیدا کنند، البته طبیعی است که با توجه به سهم اندک زنان ایران از مجلس در ارتباط با افزایش مشارکت سیاسی زنان باید تلاش های مضاعفی صورت بگیرد تا رقم حضور زنان در مجلس آینده از تعداد این مجلس و مجالس پیشین با در نظر گرفتن کیفیتی که بتواند تاثیر گذار در مجلس آینده باشد افزایش پیدا کند.

با شرایط موجود و ضمن انتخابات مجلس آینده فکر می کنید حضور نمایندگان زنی که از حقوق زنان مطلع بوده و می توانند در مجلس از آن دفاع کنند چقدر می تواند تاثیرگذار باشد در وضعیت بانوان جامعه ؟

این بستگی به تلاش های زنان دارد و هم بستگی به تلاش جریان های سیاسی که رقیبان اصلی در انتخابات آینده هستند. اگر مشابه انتخابات گذشته عمل شود و جریان های سیاسی نسبت به این موضوع استراتژی خاصی نداشته باشند قاعدتا نمی شود خیلی انتظار معجزه خاصی را از انتخابات آینده داشت. به میزانی که زنان کنشگر سیاسی و زنان توانمند در حوزه های مختلفی که در مجلس می توانند تاثیر گذار باشند ، در انتخابات مشارکت جدی داشته باشند ، در مرحله ثبت نام ورود جدی داشته باشند و این تعداد افزایش پیدا کند نسبت به دوره های گذشته به میزانی که جریان های سیاسی تلاش کنند که زنان را در لیست های انتخاباتی خود ببینند بعنوان نیمی از پیکره جامعه چه در حوزه های انتخابی چند نماینده و چه در حوزه های انتخابی تک نماینده می شود انتظار داشت که در مجلس آینده درصد حضور زنان ایران هم به لحاظ کمی وهم کیفی انشاالله افزایش پیدا کند.

و در آخر شما بعنوان یک شخصیت اصلاح طلب آیا فکر می کنید که زمینه ای برای رفع دیدگاه های گذشته نسبت به سران اصلاحات با این رویکرد تازه بوجود آمده است ؟

من فکر می کنم که با توجه به صحبت هایی که آقای روحانی داشتند در نشست مطبوعاتی شان این امیدواری و انتظار بطور جدی وجود دارد که به هر تربیت فضای سیاسی کشور به سمت گشایش های بیشتری طی شود. نوع رفتار و کنش شخصیت های سیاسی موثر در این ارتباط به اعتقاد من خیلی می تواند موثر و نقش تعیین کننده ای داشته باشد. این است که همهء جریان ها و شخصیت های سیاسی دلسوز تاکید شان بر وحدت ملی و آشتی ملی باشد و این را در ارتباط جدی با منافع ملی قلمداد کنند و تاکید بر گفتگو و تعامل بیشتر بین جریان های سیاسی و نهاد های قدرت در کشور و تقویت همدلی و همزبانی که رهبری هم بر آن بسیار تاکید داشتند به اعتقاد من می تواند منجر به گشایش های سیاسی بیشتر در فضای سیاسی آینده کشور باشد منتها باید ملاحظاتی را در نظر گرفت که فکر می کنم مهم ترین و جدی ترین ملاحظه هم حفظ آرامش در فضای سیاسی کشور و توجه شخصیت های سیاسی به پرهیز از تندروی و تاکید بر حفظ آرامش تا امتداد این گشایش ها در فضای داخلی کشور باشد.