قلم از کرمانشاه، استان کرمانشاه از گذشته‌های دور، در عرصه کشاورزی و دامپروری مطرح بوده است و در این بین، صنعت دامپروری از جمله صنایع مهمی است که ارزش‌افزوده زیادی می‌تواند به‌همراه داشته باشد، ارزش افزوده‌ای که هم برای استان هم برای سرمایه‌گذاران این عرصه مناسب خواهد بود اما به راستی در استان‌های غربی کشورمان که به لحاظ شرایط آب و هوایی و منطقه‌ای، هم امکان تولید علوفه و هم امکان تولید شیر و صادرات محصولات لبنی از مرزهای غربی را دارند، تا چه حد در این عرصه موفق عمل کرده‌اند؟
گرانی نهاده‌های دامی، واردات کره، گران شدن شیر خام، تعطیلی واحدهای دامداری، نبود صنایع تبدیلی، بی‌توجهی به برندسازی محصولات لبنی استان، رشد قارچ‌گونه واحدهای سنتی لبنی در استان و مسائلی از این دست، همه و همه موجب شد تا این روزها، سر رفتن قیمت شیر و چرب شدن قیمت کره و البته حذف این محصولات از سبد خرید برخی از مردم را شاهد باشیم، اما به راستی برای این روند چه چاره‌ای باید اندیشید؟
روزانه حدود ۱۰۰ تا ۱۵۰ تن شیر از استان کرمانشاه خارج می‌شود
از سویی استان کرمانشاه، بنابه سخنان معاون بهبود تولیدات دامی سازمان جهادکشاورزی استان کرمانشاه، روزانه حدود ۱۰۰ تا ۱۵۰ تن شیر از استان کرمانشاه خارج می‌شود.
بهرام‌خانی با بیان اینکه تولید شیرخام در استان کرمانشاه برابر ۳۵۰ هزار تن بوده است، خاطرنشان کرد: سرانه تولید شیر در استان بیش از سرانه مصرف آن است، بدین‌ترتیب شیر قابل جمع‌آوری ما که در روند صنعت قرار می‌گیرد، نزدیک به ۲۵۰ هزار تن است و مابقی به‌عنوان شیر عشایری وارد چرخه خود مصرفی و تبدیل به روغن و محصولات محلی می‌شود.
تولید شیرخام در کرمانشاه به ۵۰۰ هزار تن می‌رسد
معاون بهبود تولیدات دامی سازمان جهادکشاورزی استان کرمانشاه با تأکید بر اینکه روزانه حدود ۱۰۰ تا ۱۵۰ تن شیر، از استان کرمانشاه خارج می‌شود، یادآور شد: معادل این میزان توسط کارخانه‌های لبنی به استان وارد می‌شود، یعنی صادرات و واردات ما در این زمینه برابر است.
خانی با تأکید بر اینکه استان کرمانشاه ظرفیت مناسبی برای توسعه دامپروری دارد، ادامه داد: برنامه‌ای که برای استان کرمانشاه داریم، رساندن تولید شیرخام استان کرمانشاه به ۵۰۰ هزار تن است که در این مسیر، تحقق افزایش تولید شیر در استان در گرو توسعه واحدهای پرورش گاو شیری، در کنار تکمیل ظرفیت واحدهای موجود و بازگرداندن واحدهای غیرفعال به چرخه تولید است.
حال با این وضعیت، برآن شدیم تا گفتگویی تفصیلی با سیدمهدی افخمی؛ رئیس انجمن صنایع لبنی استان کرمانشاه ترتیب دهیم تا وضعیت فعلی واحدهای صنعتی لبنی استان و مشکلات سر راه فعالیت‌های آن‌ها را جویا شویم که در ادامه آن را می‌خوانید:
از سر رفتن قیمت شیر تا تعطیلی ۲۱ واحد لبنی صنعتی در استان
سیدمهدی افخمی در گفتگو با خبرنگار قلم با بیان اینکه در استان کرمانشاه تعداد ۲۵ واحد لبنی صنعتی با پروانه وجود دارد، عنوان کرد: از این تعداد، در حال حاضر چهار واحد؛ بیستون، مانیزان، شیران کلهر و حاجی‌بابا فعال هستند که این واحدها نیز کمتر از ظرفیت خود فعالیت دارند.
رئیس انجمن صنایع لبنی استان کرمانشاه در تشریح علل این موضوع مطرح کرد: یکی از مشکلات در استان کرمانشاه به سبب وجود برندهای مشهور لبنی کشور و استقرار نمایندگی‌ها و مراکز پخش فعال آن‌ها در استان است به نوعی‌که این برندها، محصولات لبنی خود را با سبد محصول کامل تولید می‌کنند و تبلیغات مناسبی نیز دارند بدین سان، مردم نیز به سمت خرید این محصولات سوق پیدا کرده اند.
وی، موضوع بعدی را افزایش بی‌رویه قیمت شیر و سایر محصولات لبنی عنوان کرد و افزود: قیمت تمام‌شده شیر بالا رفته و قدرت رقابت با سایر کارخانه‌های لبنی بزرگ برای واحدهای لبنی صنعتی استان کرمانشاه وجود ندارد.
افخمی در ادامه این گفتگو به موضوع مالیات بر ارزش‌افزوده و موضوع‌های دیگری از این دست که به واحدهای لبنی تحمیل می‌شوند نیز اشاره کرد و گفت: این روند موجب‌شده تا نه تنها در استان کرمانشاه بلکه در کل کشور واحدهای لبنی صنعتی تعطیل و نیمه تعطیل شده‌اند.
رئیس انجمن صنایع لبنی استان کرمانشاه به وضعیت گران شدن نهاده‌های دامی (به ویژه ذرت و سویا) نیز اشاره‌ای کرد و بیان داشت: مشکل نهاده‌ها در دو سال اخیر بسیار پررنگ شده است بنابراین در گذشته شاهد افزایش مقطعی قیمت شیر بودیم به نوعی‌که در فصل سرد سال، قیمت شیر کاهشی بود اما در حال حاضر، چندسالی است که قیمت شیر خام دائماً در حال افزایش است.
وی در ادامه یادآور شد: در چند روز اخیر عنوان شد که «براساس مصوبه کارگروه تنظیم بازار، قیمت مصوب شیر خام با ۵۵ درصد افزایش، ۴۵۰۰ تومان تعیین شد»، این درحالی است که قیمت پایه شیرخام از ماه قبل در این محدوده به فروش می‌رسید بدین سان این موارد، دوای درد نیست.
کره گرفتن از انحصار و رانت
افخمی در خصوص گران شدن قیمت کره نیز گفت: در کشورمان، واردات کره انحصاری شده به نوعی که این امر تنها توسط چند شرکت بزرگ انجام می‌شود و تولید کره در داخل نداریم، این انحصارگرائی یکی از عوامل نابسامانی و افزایش قیمت کره شده است.
وی با تصریح بر اینکه در دو سال اخیر وزارت صمت واردات کره را به چند شرکت بزرگ لبنی به صورت انحصاری واگذار کرد، خاطرنشان کرد: این شرکت‌ها به میزان زیاد کره وارد کردند و از آنجا که تمام کره وارداتی در اختیار آن‌ها است، تعیین‌کننده قیمت بازار هستند.
افخمی با بیان اینکه شرکت‌های لبنی کوچک به سختی می‌توانند از این واحدهای بزرگ کره تهیه کنند، مطرح کرد: عامل دیگری که باعث نابسامانی بازار کره شده، تخصیص ارز ۴۲۰۰ تومانی به واردات کره در سال‌های گذشته است که تخصیص ارز نیز به صورت انحصاری به برخی از شرکت‌ها اختصاص یافت و باعث رانت شد.
رئیس انجمن صنایع لبنی استان کرمانشاه با تصریح بر اینکه کره مورد نیاز مردم را در کشور نمی‌توانیم تولید کنیم، اظهار کرد: بدین ترتیب نیاز به واردات کره داریم که این موضوع نیز متاسفانه در روندی که پیشتر مطرح شد، گیر کرده است و با افزایش قیمت آن روبرو هستیم.
افخمی ضمن ابراز تأسف اضافه کرد: این روزها محصولات لبنی از سفره قشر پایین و البته قشر متوسط جامعه کم و حتی حذف شده است و اثرات آن را در آینده خواهیم دید.
چرا طرح شیر مدارس حذف شد؟
وی در ادامه صحبت‌های خود به وضعیت فعلی واحدهای لبنی صنعتی استان کرمانشاه نیز اشاره کرد و افزود: این واحدها برای زمانی که موضوع شیر یارانه ای و شیر مدارس مطرح بود، ایجاد شده بودند و حال تجهیزاتشان قابل رقابت با شرکت‌های دیگر نیست و در این وضعیت که شیر یارانه ای و شیر مدارس به فراموشی سپرده شده است، تنها شرکت بیستون و دالاهو (مانیزان) تاحدی توانستند خود را با این شرایط سازگار نمایند.
رئیس انجمن صنایع لبنی استان کرمانشاه از حذف و کم شدن سهمیه شیر مدارس نیز گلایه کرد و افزود: این اتفاق درحالی است که نباید از سلامت مردم گذشت، حال جای سوال است که «چرا طرح شیر مدارس حذف شد؟»، متاسفانه در مقطعی طرح توزیع شیر مدارس خوب پیش رفت تا اینکه در سال ۱۳۹۰ نوبت شیر مدارس کم شد و حال در برخی از شهرها چون کرمانشاه این طرح حذف شده است.
افخمی با تاکید بر اینکه در استان‌های غربی کشور و استان کرمانشاه واحدهای لبنی سنتی بسیاری فعالیت دارند، گفت: این واحدهای سنتی، هزینه بسته‌بندی و تولید پایینی دارند و با دستگاه‌های سنتی اقدام به این کار می‌کنند و از آنجا که رغبت مردم غرب کشور به استفاده از لبنیات سنتی است (علیرغم عارضه‌هایی که ممکن است داشته باشند و کمبود نظارت‌های مناسب و البته استاندارد نبودن این تولیدات) شاهدیم که تولیدات این واحدها جای تولیدات واحدهای لبنی صنعتی را در سبد مصرفی مردم گرفته است.
وی با تاکید بر اینکه موضوع گران شدن لبنیات متاثر از گران بودن قیمت پایه شیرخام و بحث گران شدن کره متاثر از تصمیمات اتخاذ شده در این مسیر است، اضافه کرد: برای مشکلات مدیریتی و تصمیم‌ها باید دنبال راهکار بود اما نباید راه‌های رفته را مجدد رفت، حال زمان آزمون و خطا نیست؛ نباید نسخه راهکارهای قبلی را ادامه دهیم و خطاها را تکرار کنیم، وزرا و معاونین کشور تغییر نکرده‌اند پس چه دلیلی دارد که راه‌های گذشته را تکرار می‌کنیم؟!
افخمی ادامه داد: یا در این مسیر برنامه‌ای نیست، یا انگیزه‌ای وجود ندارد و یا دست‌هایی پشت پرده است!
رئیس انجمن صنایع لبنی استان کرمانشاه ضمن ابراز تأسف گفت: این روزها واحدهای صنعتی لبنی‌ای را می‌بینیم که یا در تصرف بانک‌ها هستند و یا از طرف اشخاص برای آن‌ها حکم آمده است.
وی با بیان اینکه در هر یک از شهرستان‌های کرمانشاه حداقل یک واحد صنعتی لبنی فعالیت داشت، تصریح کرد: در شهرستان اسلام آباد غرب ۴ واحد، در شهرستان گیلان غرب سه واحد، در شهرستان صحنه سه واحد، در شهرستان‌های روانسر و کنگاور یک واحد صنعتی لبنی فعال وجود داشت در حالی‌که این روزها تمامی این واحدها تعطیل شده‌اند.
افخمی در خصوص وضعیت صادراتی محصولات لبنی استان کرمانشاه نیز گفت: هم اکنون صادرات بسیار محدود و کاهش یافته اما دو برند مانیزان و بیستون به کشورهای عراق و یا قطر صادرات دارند اما به صورت محدود و کمتر از سال‌های گذشته این صادرات انجام می‌شود.
صنایع تبدیلی لبنی در کرمانشاه نیازمند تقویت
رئیس انجمن صنایع لبنی استان کرمانشاه در پاسخ به اینکه آیا در خصوص صنایع تبدیلی لبنی در کرمانشاه برنامه‌ای وجود دارد یا خیر؟ گفت: در گذشته واحد بستنی آزادی در کرمانشاه وجود داشت اما با فوت پایه‌گذار آن، واحد تعطیل و در تصرف بانک قرار گرفت اما حال، پس از چند سال شرکای وی در حال احیای این کارخانه برای محصول لبنی سنتی اند.
وی در ادامه این موضوع عنوان کرد: یک واحد بستنی دیگر نیز در استان کرمانشاه تولید می‌شد، که آن نیز تعطیل شده است؛ بنابراین در حال حاضر، در استان کرمانشاه واحد تولید بستنی نداریم، از سویی با توجه به تولیدات شیر در استان کرمانشاه، واحد تولید شیر خشک نیز وجود ندارد.
افخمی با تصریح براینکه در حالی‌که در استان کرمانشاه واحدهای دامداری بسیاری احداث شده اما شاهد این هستیم که واحدهای لبنی استان رو به تعطیلی رفته است، بیان کرد: این روند، موجب شده است تا شیرهای تولیدی استان کرمانشاه به شرکت‌های دیگری چون کاله فروخته شوند و یا برای ورود به موضوع صنایع تبدیلی بستنی و یا شیر خشک به استان‌های دیگری ارسال شوند، حال آن که در استان کرمانشاه ظرفیت احداث یک واحد تولید شیرخشک وجود دارد.
رئیس انجمن صنایع لبنی استان کرمانشاه به میزان تولیدات شیر در واحدهای دامداری صنعتی فعال در استان اشاره کرد و گفت: تولید روزانه ۱۵ تا ۲۵ تن شیر در هر یک واحدهای دامداری صنعتی مختلف در استان کرمانشاه و طرح‌های توسعه ای برای برخی از دامداری‌ها نشان از تولید مناسب شیر در استان کرمانشاه دارد.
افخمی ادامه داد: از سویی، بخش خصوصی در این مسیر ورود پیدا کرده و حتی شرکت شستا نیز برنامه‌هایی در جهت توسعه واحدهای دامداری استان کرمانشاه دارد.
وی با بیان این پتانسیل‌ها یادآور شد: نیاز به احداث یک واحد تولید شیر خشک در استان کرمانشاه داریم چراکه در حال حاضر، شیرهای تولیدی استان به دیگر استان‌ها فرستاده می‌شود.
رئیس انجمن صنایع لبنی استان کرمانشاه در بخش پایانی صحبت‌های خود به موقعیت مناسب استان کرمانشاه به لحاظ آب و هوایی برای تولیدات دامی اشاره و افزود: زمینه تولید خوراک دام نیز در استان بسیار مساعد است به نوعی که از استان‌هایی چون اصفهان، شیراز و همدان برای خرید ذرت علوفه‌ای مناسب به کرمانشاه می‌آیند بدین سان، حال که زمینه برای دامپروری سبک و سنگین در استان مهیّا است نیاز است تا صنایع لبنی و تبدیلی در این حوزه را نیز در استان کرمانشاه توسعه بخشیم.
قلم: به راستی، موضوع نبود صنایع تبدیلی همواره درد بخش کشاورزی محسوب می‌شود، حال نیز در موضوع تولیدات شیر استان کرمانشاه مجدد شاهد نبود این صنایع هستیم. صنایع تبدیلی به ویژه در حوزه تولید شیرخشک می‌تواند مانع از خروج شیر خام از استان کرمانشاه شود و این روند، نه تنها موجب ایجاد اشتغال پایدار در این استان که همواره با مشکلات بیکاری روبرو بوده است می‌شود، بلکه می‌تواند صادرات و ارزش افزوده را به این محصول بازگرداند و دستان استان کرمانشاه را از تولیدات شیر خالی نگذارد.
از سویی، تعطیل شدن واحدهای لبنی صنعتی در استان کرمانشاه جای تامل بسیار دارد، چه حمایت‌هایی باید از این واحدها می‌شده است اما نشده که این روزها، ۸۴ درصد این واحدها در استان تعطیل شده اند؟ خیل عظیم بیکاران در این عرصه و خروج نیروی متخصص در این حوزه را چه کسی پاسخگو خواهد بود؟
به راستی حوزه دامپروری و تولیدات دامی در استان کرمانشاه نیازمند برنامه ریزی‌های انعطاف پذیری است تا بتواند از ظرفیت غرب کشور و البته مرزهای غربی استفاده و بار دیگر رونق را به این عرصه بازگرداند.
گزارشی از شکیبا کولیوند
