پایگاه خبری- تحلیلی قلم- شکیبا کولیوند: «غذا» به‌عنوان نخستین نیاز هر انسان، فقط یک ماده مصرفی نیست، بلکه در خود، فرهنگ و آداب و رسوم مردم بومی یک منطقه را جای داده و بر همین اساس یکی از معیارهای مهم سفر، غذا است و گردشگری غذا، یکی از انواع گردشگری بوده که با توجه به افزایش زمان اوقات فراغت و نیاز انسان‌ها به یک محیط هم‌نشینی، روز به روز در حال رشد است.
همه ما در سفر به دیگر استان‌ها و حتی کشورهای دیگر، در قدم نخست در کنار توجه به داشته‌های تاریخی، فرهنگی و طبیعی مقصد سفر، به فکر غذا هستیم و برایمان اهمیت دارد که سوغات آن منطقه چه چیزهایی است. اما به‌راستی در استان همدان در این زمینه چه خبر است؟
استان همدان به‌سبب تنوع محصولات کشاورزی و باغی و هنرمندی بانوان خود، ترشی‌ها و مرباهای بسیاری را نیز در دل خود جای داده که در دیگر استان‌ها از این طعم‌های متنوع و البته منحصربه‌فرد خبری نیست، اما گویی استفاده از این ظرفیت در قالب گردشگری غذا، این روزها فراموش‌شده‌ای بیش نیست.
این در حالی است که نباید فراموش کرد که گردشگری غذا، سهم چشمگیری در گردشگری دارد. چنان که بیش از ۲۰۰ میلیارد دلار از اقتصاد گردشگری دنیا، به گردشگری غذا برمی‌گردد و هر گردشگری در سفر خود چندین دلار برای خرید خوراک هزینه می‌کند. بدین‌سان زمان آن رسیده تا فکری به حال منوهای غذایی در همدان کنیم.
چرا با وجود تنوع غذایی که در همدان وجود دارد و ترشیجات و مرباجات متنوع آن، باز شاهد منوهای تکراری در رستوران‌ها، هتل‌ها و سرو انواع کباب کوبیده و چنجه و جوجه‌کباب هستیم و ترشی‌ها، همچنان به سیرترشی و ترشی فصل ختم می‌شوند؟
آیا به این فکر کرده‌ایم که حتی در استان‌های دیگر هم ترشی گردو شناخته‌شده نیست و طعم منحصربه‌فرد این ترشی، می‌تواند برای یک گردشگر چه‌قدر جذاب باشد؟
این روزها بیشتر جشنواره‌ها و نمایشگاه‌ها زیرسایه کرونا رفته و عملاً آن‌قدر در این مسیر منفعل شده‌ایم که گرد فراموشی بر پیکره همه آن‌ها پاشیده شده، اما باید قبول کرد که در دوران پیش از کرونا نیز باز هم شاهد فراموشی ترشی و مرباهای همدان بوده‌ایم و البته که با برگزاری یک جشنواره در سطح استان، نمی‌توان در این مسیر قدم‌های خوبی برداشت.
در استان همدان صنایع تبدیلی و تکمیلی محصولات کشاورزی لنگ می‌زند و شاید بتوان در این زمینه جای خالی صنایع را نیز با تکیه بر ترشیجات و مرباجات همدان احساس کرد. محصولاتی باکیفیت، با بسته‌بندی شکیل و البته جذاب و با برند و نام‌ونشان مناسب و آماده صادرات و فروش که نه‌تنها بتواند فرهنگ مردم همدان از این طریق به جهان معرفی کند، بلکه به‌جای تبدیل به ضایعات یا خام‌فروشی محصولات کشاورزی و باغی، از سیر، گردو، زردآلو و سیب گرفته تا آلبالو، گیلاس، موسیر، فلفل و غیره همه و همه را می‌توان در وادی صادرات و البته معرفی فرهنگ غذایی همدان وارد کار کرد.
چند روزی به پاییز نمانده و باز هم بساط ترشی و مرباهای بانوان همدانی برپا شده تا از میوه‌ها و محصولات متنوع استان با سبزی‌های معطر، ترشی و مرباهای متنوع آماده کنند، اما گویی امسال هم خبری از استفاده از این پتانسیل گردشگری برای همدان نیست که نیست.
در این راستا برآن شدیم تا گفت‌وگویی با علی خاکسار؛ معاون گردشگری اداره کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان همدان و مرتضی خاکسار؛ استاد دانشگاه و کارشناس‌ارشد امور گردشگری و نویسنده و مترجم کتاب‌هایی چون «گردشگری ایران و ترکیه در مسیر ابریشم»، «خلاقیت در مدیریت سازمان و واحدهای کسب‌وکار»، «مدیریت مراکز و سازمان‌های فرهنگی و اجتماعی»، «توریسم و توسعه اقتصادی» و «مدیریت گردشگری پایدار» ترتیب دهیم که در ادامه آن‌ها را می‌خوانید:
برای گردشگری غذا در استان همدان کاری نکرده‌ایم
معاون گردشگری اداره کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان همدان در گفتوگو با خبرنگار ما در‌خصوص استفاده از ظرفیت‌های گردشگری غذا در همدان مطرح کرد: همدان یکی از استان‌ها با قابلیت بالا در این زمینه است، اما برای گردشگری غذا در استان همدان کاری نکرده‌ایم.
علی خاکسار در این راستا با بیان اینکه در این زمینه تنها برگزاری چند جشنواره و نمایشگاه مدنظر بوده است، گفت: برنامه خاصی صرفاً با موضوع ترشی و مرباهای همدان نداشته‌ایم.
این مقام مسئول ادامه داد: در استان همدان در کنار ترشی و مرباهای متنوع، شاهد پخت انواع آش‌های محلی و متنوع نیز هستیم که می‌توان از این میراث ناملموس، بهره گرفت و در جهت معرفی آن به گردشگران قدمی برداشت.
معاون گردشگری اداره کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان همدان در این راستا خاطرنشان کرد: می‌توان با برنامه‌ریزی، تورهای گردشگری را به سمت استفاده و البته چشیدن غذاها، ترشی و مرباجات مختص همدان سوق داد، اما تاکنون در این زمینه اقدامی نکرده‌ایم.
گردشگری باید به چرخه حیات بازگردد
در ادامه نویسنده کتاب «گردشگری ایران و ترکیه در مسیر ابریشم» در گفتوگو با قلم بیان کرد: این روزها شاهدیم که همه‌جا صحبت از شیوع کرونا و آسیب‌های آن به صنعت گردشگری است، این موضوع به‌جد وجود دارد و بیشترین آسیب کرونا بر صنعت گردشگری به‌عنوان یک صنعت خدماتی وارد شد.
مرتضی خاکسار با اشاره به این موضوع گفت: حال شاهدیم که همه صنایع به روال پیش از شیوع کرونا بازگشته‌اند و به‌نوعی در حال گذران برنامه‌های خود، اما با رعایت پروتکل‌های بهداشتی هستند. بدین‌سان گردشگری نیز می‌تواند به چرخه حیات بازگردد، به‌شرط اینکه با مباحث بهداشتی آمیخته شود.
وی با تصریح بر اینکه در بحران‌هایی چون زلزله و سیل، شاهد شرایط خاص اما با محدودیت زمان هستیم، مطرح کرد: در شیوع ویروس کرونا این محدودیت زمانی وجود ندارد و نمی‌توان گفت که یک بحران و شرایط مقطعی را شامل می‌شود، بنابراین باید به‌دنبال راهکاری‌هایی در این مسیر باشیم.
این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه حال که بحران کرونا مقطعی نیست و ازسویی شاهد اُفت شدید سفر و گردشگری در کشور هستیم، بایستی به‌دنبال راهکارهای دیگری باشیم، خاطرنشان کرد: در این زمینه باید برخی از عوامل در گردشگری فیلتر شده و به‌جای آن، رعایت پروتکل‌های بهداشتی را جایگزین کرد.
خاکسار با تأکید بر اینکه باید شیوع کووید ۱۹ را از این باب خوش‌یمن دانست که موجب شناخت ما نسبت به جنگ بیولوژیک و میکروبی شد، اضافه کرد: بدین ترتیب بایستی بدانیم که این ویروس چیزی نیست که بتوان آن را کنار گذاشت و نمی‌توان گفت که پس از گذشت ۱۰ سال دیگر، آیا با ویروس‌های دیگری روبه‌رو شده‌ایم یا خیر؟ پس باید تغییر مسیر داده و با این روند کنار بیاییم، اما نکات خاصی را در زندگی و البته در سفرهایمان وارد کنیم.
مترجم کتاب «توریسم و توسعه اقتصادی» در ادامه این گفتوگو با تأکید بر اینکه در این مسیر، گردشگری غذا به‌عنوان یکی از گردشگری‌ها و سفرهای جذاب مطرح است، گفت: استان همدان می‌تواند با تنوع غذایی خود و البته ترشی و مرباهای متنوع تهیه‌شده در این استان، در زمینه گردشگری غذا مطرح باشد، اما با توجه به شرایط خاص فعلی، بایستی با رعایت پروتکل‌های بهداشتی در این زمینه گام بردارد.
لزوم شناخت ذائقه گردشگران در همدان
خاکسار با تصریح بر اینکه باید منسجم‌تر، استانداردتر از گذشته و با معیارهای جدیدتری در این زمینه پیش برویم، مطرح کرد: گردشگری غذا عامل جذابی در گردشگری است، بدین‌سان می‌توان در بستری نرم و بهداشتی و با درنظر گرفتن پروتکل‌های بهداشتی مربوطه، به‌صورت کاملاً استاندارد و با شاخصه‌های جدید، غذایی سالم را در نمایشگاه‌ها و محل‌های عرضه و فروش سوغات به گردشگران معرفی و عرضه کرد.
وی ادامه داد: با گرفتن گرید جهانی، می‌توان غذاهای استان همدان را در کنار ترشیجات و مرباجات آن وارد بازار کرد و استان همدان را به‌عنوان یک میزبان تورهای فرهنگی و تاریخی، در زمره تورهای گردشگری غذا نیز معرفی کرد.
خاکسار با بیان این موضوع گفت: در گردشگری غذا بایستی ذائقه میزبان شناخته شود، بدین ترتیب بایستی برآورد شود که بیشتر مسافران و گردشگران در همدان، از کدام مناطق و با چه ذائقه‌هایی هستند و در این مسیر، غذاهای متنوع و ترشیجات و مرباجات همدانی را به آن‌ها معرفی و عرضه کرد و البته با رعایت استانداردهای جهانی با برگزاری نمایشگاه‌های غذا در این زمینه وارد کار شد.
وی با بیان اینکه در استان همدان به‌سبب کریدور بودن و تنوع آب‌وهوایی، شاهد تلاقی همه فرهنگ‌ها نیز هستیم، خاطرنشان کرد: در این استان قوم‌های فارس، ترک، کرد، لر، لک و عرب زندگی می‌کنند و می‌توان این موضوع را به‌عنوان یک امتیاز دید، چراکه همین امر موجب شاخصه‌های فرهنگی و وجود غذاهای متنوع‌تری در این استان شده و می‌توان این استان را کریدور فرهنگی دنیا نیز دانست.
مترجم کتاب «مدیریت گردشگری پایدار» در بخش پایانی سخنان خود با بیان این موضوع یادآوری کرد: با همه این امتیازهای فرهنگی، تاریخی و غذایی می‌توان در همدان با برنامه‌ریزی‌های متنوع در مسیر گردشگری‌های مختلف قدم برداشت و در این وضعیت که حتی شاهد شیوع کرونا نیز هستیم، با رعایت نکات و استانداردهای خاص، گردشگری‌های متنوع را زنده نگه داشت و شاهد دستاورد آن که همانا درآمدهای ارزی است، بود.
اما در استان همدان تاکنون چه‌قدر توانسته‌ایم از داشته‌های گردشگری‌مان بهره‌ای ببریم؟ آیا گردشگری در همدان تنها به آرامگاه بوعلی، باباطاهر و گنجنامه ختم می‌شود؟
آیا فکری برای گردشگرانی که سری به رستوران‌های همدان می‌زنند، کرده‌ایم؟ آیا توانسته‌ایم حداقل در منوهای غذایی‌مان، ترشی‌ها را بومی کرده و آن‌ها را به مخاطبان خود عرضه کنیم؟
همدان را می‌توان شهر ترشی‌های عجیب و غریب نامید، ترشی و مرباهایی که برگرفته از یک فرهنگ سنتی ساخته و پرداخته می‌شوند، اما در برخی از مغازه‌ها به فروش رسیده یا در گمنامی سر سفره همدانی‌ها سرو می‌شوند، بدون آنکه حتی استان‌های اطراف همدان هم از وجود آن‌ها با خبر باشند.
شیوع ویروس کرونا در همدان گردشگری را تا ۷۰ درصد هم کاهش داده، اما به‌راستی زمان آن نرسیده تا بتوانیم داشته‌های غذایی همدان که همانا برگرفته از فرهنگ این مردم است را به دیگران معرفی کنیم؟ وارد شدن محصولات کشاورزی و باغی همدان در چرخه فرآوری، صنایع تبدیلی و تکمیلی همواره لنگ می‌زند، اما می‌توان با قدم برداشتن در این مسیر، محصولات بهداشتی با استانداردهای جهانی و البته بسته‌بندی و برند همدان به گردشگران عرضه و نام همدان را به‌عنوان مقصد گردشگری غذا معرفی کرد، موضوعی که این روزها آن‌قدر غریب است که هرسال شهریورماه در صفحه گردشگری سپهرغرب تمامی راهکارها را در این زمینه می‌دهیم، اما گویی عزمی برای بهره‌گیری از این ظرفیت، وجود ندارد که ندارد و باز هم جای خالی طعم ترشی و شیرینی‌های همدان را زیر دندان گردشگران نظاره‌گر خواهیم بود.
